Zijn euro-obligaties of geld drukken de redding van de euro?
Vermogensbeheerder Pictet heeft deze prachtige grafiek gemaakt om haar klanten inzichtelijk te maken welke risico's de eurocrisis nu met zich meebrengt en waar eventuele oplossingen liggen.
De ernaast staande graadmeter laat zien welke consequenties aan elk scenario verbonden zijn. Het is goed te bedenken, dat deze voorstelling van zaken uit de koker komt van een bank en dat banken tot de eerste slachtoffers zullen behoren, mocht het europroject falen!
De conclusie zoals die uit deze voorstelling naar voren komt is in ieder geval duidelijk. Zonder fiscale eenwording van de eurozone of grootschalige monetaire verruiming (geld drukken) door de ECB, wordt de wereld in een depressie gedompeld.
Deze mening wordt gedeeld door de VS, Engeland, China, Japan, het IMF en de zuidelijke Europese landen, inclusief Frankrijk. Deze landen en het IMF hebben natuurlijk allemaal veel te verliezen bij een implosie van de euro.
Zo hebben de Amerikaanse banken voor biljoenen verzekeringen afgegeven op de schulden van Europese landen en ondernemingen en zullen derhalve meegezogen worden in een Europees debacle.
Voor allen geldt dat Europa een geweldige afzetmarkt voor hun producten is en dat hun eigen al wankele economieën geen verdere tegenslagen kunnen opvangen.
De conclusie die Pictet trekt impliceert overigens ook, dat de laatste reddingspoging van Europa, het noodfonds EFSF, niet eens meer serieus wordt genomen. Kijkt men naar deze grafiek:
dan wordt al gauw duidelijk waarom. Frankrijk werd tot voor kort beschouwd als één van de belangrijkste pijlers onder het reddingsfonds, gezien haar AAA-rating.Op deze grafiek is te zien, dat het verzekeren van de Franse staatsschuld erg kostbaar aan het worden is en zich op een niveau bevindt, dat onwaardig is voor een AAA-land. Die rating staat dan ook ter discussie en een afwaardering van de Franse kredietwaardigheid lijkt onafwendbaar.
Meer en meer komt de last van het fonds daardoor te liggen bij landen als Duitsland, Nederland en Finland. (ook de Oostenrijkse AAA-kredietwaardering staat namelijk onder grote druk) Dat deze werkelijkheid volledig voorbijgaat aan onze politici blijkt onder meer uit een uitspraak van Mark Rutte in het NRC, "beroep op noodfonds moet pijn doen".
Zonder geloofwaardig noodfonds is niet alleen Leiden in last, maar zowat de helft van alle Eurolanden, zoals blijkt uit de enorm hard stijgende rente op staatsobligaties van zelfs landen als Frankrijk en België.
Nu de rente van Italië al een paar keer boven de 7% is uitgekomen, zelfs nadat een nieuwe technocratische regering is aangetreden, en vanochtend de rente voor Spaanse obligaties daar vlak tegenaan zit, staan alle seinen op rood. De Italianen zelf hebben de boodschap al begrepen en hebben en 2 maanden tijd € 80 miljard het land uit gesluisd.
Die boodschap wordt echter nog steeds genegeerd in Berlijn en Den Haag. Kennelijk is daar de keus om:
- onze exportoverschotten en spaargelden te gebruiken om de gaten in de zuidelijke landen te stoppen, oftewel fiscale eenwording en uitgifte van eurobonds of
- het mandaat van de ECB te verruimen en de bank toe te staan desnoods onbeperkt zwakke staatsobligaties op te kopen om de rente te drukken, oftewel geld drukken
politiek nog steeds onverkoopbaar. Om tijd te kopen laat men de ECB het vuile werk doen. De bank steunt banken met liquiditeitsproblemen en koopt tijdelijk links en rechts staatsobligaties op van zwakke landen.
De nieuwe president van de bank, Mario Draghi, heeft echter al aangegeven dat het effect daarvan steeds minder wordt en een politieke beslissing nu echt genomen moet worden.
De politiek wil kost wat kost de euro redden en zoekt naarstig naar een goede politieke verpakking om niet het electoraat tezeer van zich te vervreemden.
Hoe kan namelijk voorkomen worden, dat hulp aan probleemlanden, gegeven in welke vorm dan ook, misbruikt wordt voor eigen doeleinden. De zwakke landen zullen namelijk drastisch moeten bezuinigen en hervormingen doorvoeren die bijzonder impopulair en pijnlijk zullen zijn.
Zo de waard is, vertrouwd hij zijn gasten. Ook politici in het Calvinistische Duits/Nederland weten dat het vlees zwak is.
Tussen nu en het einde van dit jaar worden in Europa nog 104 veilingen gehouden van staatspapier. Als de veilingen van Spanje en Frankrijk van vandaag hiervoor indicatief zijn, dan zal de rente sterk blijven oplopen en daarmee het financiële stelsel totaal ontwrichten. Dan kan het weleens te laat zijn voor welke beslissing dan ook!
===================================================
===================================================
Een interactieve grafiek, waarin de belangrijkste schuldenlanden staan tezamen met de onderlinge verplichtingen en schuld per inwoner, is hier te vinden. Meest frappante voorbeeld: Iedere Ier sjouwt een buitenlandse schuld met zich van bijna € 400.000,- . Dat kan natuurlijk niet goed aflopen.
Nee, euro obligaties zijn niet het antwoord op de redding van de Euro. Alleen structurele hervormingen zijn een antwoord. Zonder die hervormingen breekt de euro. Bereid u maar vast voor op het breken. De tijd is te kort om alles nog te redden. Het Duitse volk zal niet accepteren, dat zij de prijs moet betalen voor het wanbeleid van anderen. Met hervormingen bedoel ik in de Nederlandse situatie: De hypotheekrente aftrek en de hoge hypotheekschuld in dit land, de huurmarkt, het ontslagrecht en het pensioenstelsel. Want ook wij zijn niet zonder zonde. En de Grieken en de Italianen zijn hardwerkende volken. Het is in de kern een politiek probleem.
Leo, Ik geloof dat de negatieve consequenties van het derde scenario (de N-EURO) door het rapport worden overschat (zeker in relatie tot de "in elk geval optredende gevaren en risico's). Ik kan me zelfs voorstellen (wellicht te optimistisch) dat ook de leidende N-EURO landen "in het geheim" reeds voorbereidingen treffen. Een BNR interview met staatssecretaris Weekers zou je misschien zelfs zo kunnen duiden). Maar de toekomst zal het leren!
Geert Bedankt voor je snelle reactie. Als je gelijk hebt dan doet een blik op de graadmeter van de eerste grafiek het ergste vermoeden.
Beste Leo, Ik hoop, dat ik ongelijk krijg wat het breken betreft. Maar mijn ratio zegt wat anders.
Het enige dat de euro kan redden is een sterke europese politieke unie. Lidstaten moeten meer economische bevoegdheden overhevelen naar Brussel, zodat daar een centraal en helder beleid gemaakt kan worden. De huidige papieren tijger die we EU noemen kan te weinig en de individuele staten hebben te weinig inhoud om de crisis het hoofd te bieden.
Start the presses..............
Je legt precies de vinger op de zere plek. Er is geen eenheid. Vele kapiteins rennen rond, met ieder hun eigen agenda. Het probleem is dat waarschijnlijk binnen Europa geen één land te vinden is, dat zijn soevereiniteit wil opgeven. Er is onvoldoende politiek draagvlak. De Amerikanen hebben een bloedige burgeroorlog moeten voeren om die eenheid te krijgen. Hier hebben nog bloediger oorlogen uiteindelijk geleid tot de Europese Unie. Zonder de schuldencrisis zou uiteindelijk die eenheid er langzamerhand wel gekomen zijn. Nu lijkt het erop, dat er een ieder voor zich situatie is ontstaan.
Ik ben ook benieuwd! Vooral omdat de ECB niet op de taak van schuldsaneerder zit te wachten en de lidstaten aanspoort om vooral een politieke oplossing te bewerkstelligen. Althans, dit is wat ik opmaak uit de berichtgeving van RTL-z van 18 nov.
Geen geruststellend verhaal, maar als 'niet echt ingewijde' in de materie zou ik zeggen dat maar door blijven gaan met papieren 'garanties' in de vorm van bankbiljetten en obligaties geen oplossing is en naar mijn idee een slecht voorbeeld voor de burger. Stel dat de portemonnee van een huisvrouw lijdt aan chronische vermoeidheid, kan ze ook geen krediet verwachten op fotokopietjes van haar kassabonnen of uitstaande rekeningen. Van de burger wordt financiële discipline verwacht, terwijl Europa met een nieuwe versie van Monopoly bezig is. Of zie ik het nu te simpel of bekijk het met tunnelvisie?
Voor wie politiek een beetje op de hoogte is van de situatie buiten Nederland mag duidelijk zijn dat een fiscale unie er niet gaat komen? Of heb ik iets gemist? De inschatting van 25% kans op dit scenario lijkt me dan ook een beetje hoog. De enige realistische scenario's zijn volgens mij: 1) een kunstmatige inflatie om de huidige enorme overwaardering van bestaand kapitaal tegen te gaan. 2) het uit elkaar vallen van de euro zodra de bevolking van één van de eurolanden massaal besluit dat het genoeg is geweest. De banken zullen dan pech hebben en in het geval van scenario 1 hun rente gaan verhogen om boven water te kunnen blijven. Bij scenario 2 zullen er wellicht een aantal omvallen. Wel opvallend is dat de scenario's uitgaan van groei terwijl investeerders steeds vaker aangeven dat de groei er onder meer vanwege grondstoftekorten nu voorlopig wel een beetje uit is, ongeacht wat er politiek gebeurt. In ieder geval tot de volgende 'grote uitvinding/innovatie'. Tenslotte mis ik de tijdsinschattingen. Als de nationale economieën na een diepe recessie door de gedwongen herstructurering ook weer snel opveren en juist bij een fiscale unie op de lange termijn in een dip raken draait dat de zaak weer om. Dat laatste zou kunnen omdat bijv. de meerderheid van de EU bevolking er heel andere politieke principes op na houdt dan Nederland en Duitsland.
Beste Mark, Bedankt voor je duidelijke standpunt. De verleiding om geld te printen en zo te proberen het schuldenprobleem weg te inflateren is erg groot. Deze verkapte vorm van bezuinigen wordt in ieder geval al geprobeerd in de UK, VS en Japan. Probleem daarbij is, dat tot nu toe het met de inflatie niet erg wil lukken. Zolang werkloosheid hoog is, de industrie met overcapaciteit te kampen heeft, huizenprijzen blijven dalen is het moeilijk echte inflatie te veroorzaken. De gemiddelde consument wil/moet nou eenmaal van zijn schulden af en dat drukt de vraag. Tot nu toe is het vermogensverlies (huizen/aandelen etc) groter dan alle geldinjecties bij elkaar.
Beste Leo, Bedankt voor je verduidelijking. Ik ben helaas nog geen financieel deskundige, maar ik was in de veronderstelling dat het een aantal jaar duurt voordat geld bijdrukken leidt tot inflatie, en dat in eerste instantie (2009) vooral deflatie werd tegengegaan. Daarnaast zijn er vast allemaal technische details die beïnvloeden wat wanneer precies gaat gebeuren. Ik ben persoonlijk geen voorstander van inflatie, ik zie alleen deze gecreëerde inflatie als een reëel scenario, en dat is vooral bekeken vanuit de politieke situatie. Ook met het handelen van de ECB heb ik overigens een probleem. Wat voor mijn beeldvorming nog ontbreekt zijn min of meer harde cijfers over de vraag of het noodfonds, en daarmee uitgaan van de noodzaak om een bepaalde mate van 'systeemrisico' te compenseren, meer kost dan het oplevert, of andersom, met een goede onderbouwing, over de lange termijn. Blijkbaar hebben bepaalde politici die analyse in handen, dus hij zal vast ergens op papier staan? Dat maakt de situatie voor mij tot op zekere hoogte vergelijkbaar met die van een onderneming. Leen je de onderneming geld omdat er een behoorlijk groeipotentieel is, of laat je de onderneming failliet gaan zodat de hulpbronnen doelmatiger kunnen worden ingezet? Mijn basiskennis van economie en politiek (en ook mijn gevoel) zegt dat laatste, maar de implicaties zijn natuurlijk enorm en de politiek kiest daar ook duidelijk niet voor.
Boven alles is dit een vertrouwenscrisis. Kernvraag wordt daarmee: wat herstelt het vertrouwen in onze economie (en wie of wat is 'onze')? Wanneer de juiste prikkels worden ingezet zal dat m.i. een sneeuwbaleffect hebben. Zo'n prikkel kan Eurobonds zijn (mits onder toereikend toezicht) omdat daarmee de jacht van bepaalde partijen op steeds het zwakste land wordt gestopt. Want land voor land kun je de EU (='onze') afbreken, wat helaas te veel zich begrijpelijk bedreigd voelende mensen willen. Een tweede prikkel is werkgelegenheid. Zoals in zwarte tijden grote infrastructuurprojecten landen in diepe problemen er bovenop hebben geholpen (werk geeft bestaanszekerheid en de produkten verbeteren de samenleving) zo kan in de EU bijvoorbeeld een enorm project zoals Europa tweetalig maken vergelijkbare effecten hebben. Tot slot noem ik graag de prikkel om naast geldbiljetten ook tijdbiljetten te drukken (bestaat al lang en zijn succesvol in New York). Daarmee kunnen mensen lokaal diensten uitwisselen zonder dat daar geld tegenover hoeft te staan. Vertrouwen, daar draait het om.
@Frans Bedankt voor je reactie. De kernvraag die je stelt is: Wat herstelt het vertrouwen in onze economie? Zou de vraag niet ook kunnen zijn: Wat herstelt het vertrouwen in de mogelijkheid tot terugbetaling van de excessieve schulden? Daarvoor is economische groei uiteraard zeer belangrijk, terwijl uitgifte van eurobonds het probleem alleen maar verschuift. Publieke werken (zie Japan) ter stimulering van de economie gebruiken kan een impuls geven, maar vaak is het een misallocatie van schaarse middelen. Grote projecten ter stimulering van alternatieve energie lijken mij daarentegen uitermate zinvolle diepte-investeringen.