Een bekostigingsmodel voor de ouderenzorg

Transparantie is voorwaarde voor kwaliteitsverbetering

Het perspectief van de cliënt in de wordt steeds meer leidend. De verantwoording over de zorg gebeurt dan ook steeds meer in samenspraak met cliënten en professionals. Transparantie met betrekking tot outcome (zowel cliënt gerelateerd als professioneel gerelateerd) kan leiden tot kwaliteitsverbetering. Kwaliteit kent een aantal dimensies: veiligheid, effectiviteit, doelmatigheid, cliëntgerichtheid en tijdigheid.

De bijdrage van de ICT

Wat betekent een kwaliteitskader voor de ICT-inrichting van de complexe ouderenzorg? De kernvraag is relatief simpel: hoe goed gebeurt het. Waardetoevoeging gaat om: hoe wordt personeel ingezet, wat wordt ze gevraagd te doen, hoe zijn ze georganiseerd en hoe besteden ze in werkelijkheid hun tijd. Binnen persoonsgerichte zorg werken gaat zoveel mogelijk geld naar directe zorgactiviteiten. Steeds gaat het om de vraag: hoe draagt deze beslissing bij aan waardevermeerdering voor een cliënt (in bed of thuis).
 

Ideaal bekostigingsmodel op basis van de behoefte van de cliënt

Daar komt de vraag over bekostiging bij. Vanuit het cliëntperspectief gaat het om de combinatie van kwaliteit van leven en kwaliteit van zorg en de wijze hoe dat wordt vorm gegeven. Vanuit dat laatste is het bekostigingsmodel waarbinnen de interactie tussen cliënt en professional plaats vindt essentieel.

De Nederlandse Zorg autoriteit (NZa, 2019) constateert dat het huidige bekostigingsmodel voor de wijkverpleging dat gebaseerd is op verschillende uurtarieven voor verschillende vormen van zorg niet meer voldoet voor de zorgpraktijk: ‘de bekostiging stimuleert inzet van uren zorg, zonder dat de behoefte van de cliënt centraal staat’ (2019: 5).

Uurtarieven leiden ertoe dat vooral gestuurd wordt op productie van het maximaal aantal uren. Omgekeerd geldt dat een zorgaanbieder die stuurt op verbetering van de zelfredzaamheid van een cliënt ‘gestraft’ wordt door een daling van omzet en een lage productiviteit. Hetzelfde mechanisme werkt ook bij het inzetten van arbeidsbesparende technologie (2019: 13). Een eindperspectief voor een nieuw bekostigingsmodel moet gebaseerd zijn op de zorg die een cliënt nodig heeft.

Een veel gebruikt model is om de financiering te richten op de uitkomsten van zorg.

Die worden gedefinieerd door vijf samenhangende dimensies (Eijkenaar, 2015):

• Goede kwaliteit van zorg: zorginhoudelijke/technische kwaliteit en patiënttevredenheid
• Kostenbewust gedrag: voorkomen van overbehandeling en onnodige dure zorg
• Goede coördinatie en doelmatige substitutie: in hoeverre is sprake van goede multidisciplinaire samenwerking en goed op elkaar afgestemde zorg
• Kosteneffectieve innovatie: in welke mate wordt gestimuleerd tot innovaties die leiden tot lagere kosten bij gelijkblijvende gezondheid
• Effectieve preventie: zoveel mogelijk gezond houden van de afgebakende populatie

Adequate uitkomstbekostiging betreft: een zo eenvoudig mogelijk, vraaggestuurd bekostigingssysteem dat expliciet is gericht op het stimuleren van zorgaanbieders tot het realiseren van goed uitkomsten van zorg in termen van kwaliteit, kosten, coördinatie en preventie en dat tevens stimuleert tot kosteneffectieve innovatie en geen prikkels bevat voor ongewenst gedrag.

Bij de aanpassing van de bekostigingssystematiek geldt als vertrekpunt dat cliënten de oplossing zijn, niet het probleem. Een actieve cliënt is in een kracht voor positieve verandering: hun feedback kan waardevolle ideeën opleveren om de zorg te verbeteren.

Literatuur

Eijkenaar,F. en E. Schut. (2015). Uitkomstbekostiging in de zorg: een (on) begaanbare weg? Rotterdam: Erasmus Universiteit: iBMG

NZa. (2019). Voortgangsrapportage doorontwikkeling Wijkverpleging. Utrecht: NZa

Woldendorp, H. (2021).Technologische en sociale innovatie in de ouderenzorg. De impact van COVID-19. Amsterdam: SWP