‘Something exists if and only it can affect things or be affected by things’(Chalmers, p. 110)

Toegang

Wat betekent AIWat betekent het dat we steeds meer toegang krijgen tot een digitale werkelijkheid? Onze toegang tot de werkelijkheid is indirect. Alles wat we weten over de wereld komt via zintuigen, interpretatie en bewustzijn. Onze zintuigen zijn beperkt (denk aan infrarood – we zien het niet). Onze hersenen construeren beelden van de werkelijkheid (denk aan dromen). Onze taal en cultuur kleuren onze ervaring (denk aan hoe verschillende talen ruimte of tijd beschrijven). De wereld die we ervaren is niet per se de wereld zoals die is, maar zoals die verschijnt aan ons. Daar staat tegenover dat technologie werkt en dat er dus zaken kloppen in onze kennis van de werkelijkheid. We leven in een werkelijkheid die het mogelijk maakt om daarin te kunnen navigeren. Zelfs in situaties van onzekerheid zijn we in staat tot betekenisgeving.

Realtime

AI verandert echter fundamenteel hoe we processen binnen organisaties kunnen begrijpen, analyseren en sturen. Waar traditionele organisatiekunde werkte met beschrijvingen, structuren en statische modellen, maakt AI het mogelijk om gedrag, dynamiek en patronen in realtime te observeren, voorspellen en beïnvloeden. Met AI verschuift de aandacht naar wat er echt gebeurt in de praktijk. We kunnen waarnemen hoe mensen zich in het werk gedragen, los van de formele structuur. AI detecteert afwijkingen of inefficiënties terwijl ze gebeuren. Beslissingsondersteuning (bijv. in klantenservice of logistiek) wordt op basis van actuele data aangepast.

Complexiteit

We kunnen effectiever met complexiteit omgaan. AI kan ondersteuning bieden bij het simuleren van scenario’s (bijv. personeelsplanning, klantgedrag) en het identificeren van causale verbanden (welk gedrag leidt tot uitval of succes?). AI is daarmee dus geen vervanging van proceskennis, maar een vergroting van het waarnemingsvermogen van organisaties.

Patronen

AI is dus bijzonder geschikt voor het analyseren van organisatiepatronen die complex, dynamisch en datarijk zijn. Dat wil zeggen: patronen die moeilijk zichtbaar zijn met het blote oog of via traditionele managementrapportages, maar die toch een grote invloed hebben op prestaties, samenwerking en besluitvorming. Via e-mail metadata kan AI patronen herkennen in wie met wie samenwerkten wie centraal staat in besluitvorming. AI kan correlaties vinden tussen gedragingen (zoals type interactie, leiderschap) en resultaten (output, tevredenheid, efficiëntie). AI kan agenda's of instrumenten (bijv. projectmanagementsoftware) analyseren om gedragspatronen te herkennen. Dat kan leiden tot inzicht in werkdrukpieken en het voorspellen van burn-out.

Op basis van de inzichten over AI en organisatiepatronen kun je een veranderaanpak ontwerpen die datagedreven, mensgericht en iteratief is. Dat betekent: je maakt gebruik van AI om organisatiepatronen zichtbaar te maken, gericht te interveniëren en het veranderproces continu bij te sturen.

Literatuur

Chalmers, D.J. (2022). Reality+. Virtual worlds and the problems of philosophy. Allen Lane
Woldendorp, H. , A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met ….mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Virtuoos