Bij oplossingen is het belangrijk de valkuilen in beeld te hebben.

‘Every system is perfectly designed to get the results it gets’ (Heath)

Oplossing

Het vinden van een oplossing is vaak een complexe bezigheid. Een succesvolle aanpak start met het diagnosticeren van het systeem dat niet werkt. Vaal is het beter geen grote hervormingen door te voeren maar op zoek te gaan naar kleine interventies die een grote impact kunnen hebben. Steeds let je erop dat het niet gaat om oppervlakkige oplossingen en je bent je bewust van de valkuilen.

Systeemdoel

Voor management geldt dat ze zelf gaan kijken en niet vertrouwen op rapporten of dashboards alleen. Een belangrijke vraag daarbij is inzicht te krijgen in het waarom van het specifieke systeemdoel. Veel systemen streven namelijk iets na dat niet aansluit bij de werkelijke behoefte. Omgekeerd is het handig in beeld te hebben waar en waarom iets wel werkt.

Veel systeemproblemen zijn geen individuele fouten, maar gevolg van slechte structuur. In organisaties wennen we aan falende systemen en beschouwen die als normaal. Toets of er sprake is van eigenaarschap. Je denkt vaak dat mensen het plan steunen omdat ze ja knikken, maar ze voelen zich eigenlijk niet echt betrokken.

Valkuilen

Een veel voorkomende valkuil is het probleem in een deel van het systeem op te lossen en het gelijkertijd te verplaatsen (onbedoeld) naar een ander deel. Ook vaak voorkomend is te werken met een modieus model (zelfsturing, lean) zonder de kernprincipes van dat model te snappen. Een organisatie wil ’datagedreven werken’ invoeren, maar heeft geen goede data, geen vragen om te beantwoorden, en geen cultuur die dat ondersteunt. Je kunt te sterk leunen op meetbare uitkomsten. Dat vertaalt zich dat wat je meet ook alles omvat. Houd ook rekening met wat je niet weet.

Aanpak

Een voorbeeld uit de zorg. Doelbepaling: het doel is niet zozeer de wachttijd verkorten, maar patiënten sneller de juiste zorg op het juiste moment geven. Hefboom: ontlast zorgprofessionals door inzet van praktijkondersteuners. Check of nieuwe software ook daadwerkelijk wordt gebruikt. Middel daartoe is teams mee te laten denken bij de implementatie en te werken met kleinere pilots.

Literatuur

Eliens, A., H. Woldendorp en A. Jeninga. (2024). Interventies voor Goed werk. Het voorkomen en oplossen van burn-out in de gezondheidszorg. SWP
Heath, D. (2020). Upstream. The Quest to Solve Problems Before They Happen. Avid Reader Press
Heath. D. (2025). Reset: How to Change What's Not Working. Transworld Publishers
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met …mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassene. Virtuoos