Systemische factoren

Waarom komt burn-out in de zorg zoveel voor? Het kon weleens te maken hebben met het gegeven dat zorgverleners uitgeput raken om dat ze werken in een systeem dat structureel roofbouw pleegt. Dat systeem kent een aantal systemische factoren:

  • Productiegerichtheid is nogal eens dominanter dan menselijkheid. Door de druk om veel patiënten af te handelen is er voortdurend een gevoel van tijdgebrek en haast
  • Administratieve overbelasting: in de zorg wordt veel tijd besteed aan verslaglegging waarvan soms onduidelijk is wat de betekenis is voor de kwaliteit van de zorg
  • Cultuur van perfectionisme en (ook) zwijgen. Fouten maken mag niet en het tonen van kwetsbaarheid kan soms heel lastig zijn. Onderling wordt daardoor weinig feedback gegeven die ook nog eens als bedreigend kan worden gezien
  • Ontbreken collegiale steun. Veel artsen werken in de relatie tot hun patiënten alleen. Daardoor is er minder gedeelde veerkracht
  • Definitie van succes is soms wat smal. Bijvoorbeeld veel patiënten helpen in weinig tijd
  • Gebrek aan zeggenschap. Zorgprofessionals hebben weinig invloed op hun eigen rooster, werkwijze of beleid

Mildheid

burn-out veroorzakenWat te doen? Het bepalen van grenzen is een middel om juist uit dat systeem te komen. De omgeving wordt zo ingericht dat fouten bespreekbaar zijn. Veiligheid en openheid moeten institutioneel worden geborgd. Het gaat om zelfkennis (herken signalen bij jezelf). Analyseer waar, wanneer en bij wie je spanning voelt stijgen. Wees mild naar jezelf.

Zelfmanagement

Praktisch zelfmanagement (energie bewaken) is de volgende stap. Burn-out groeit als je energie constant weglekt zonder herstel. Je kunt stoppen met diensten doorschuiven of vrijwillig overnemen als je moe bent en ‘Nee’ leren zeggen zonder uitleg of schuldgevoel. Een structuur aanbrengen die bij je past voorkomt het gevoel van chaos.

Systemisch handelen

Systemisch handelen (veranderen van de cultuur en omgeving) kan door ruimte voor reflectie in te bouwen. Benoem steeds ook wat er goed ging (positieve feedback). Houd steeds voor ogen waarom je ook al weer voor dit vak hebt gekozen. Probeer samen met je collega’s de richting te bepalen voor een effectieve werkcultuur. Bedenk verbeteracties en voer die ook uit.

Literatuur

Eliens, A., H. Woldendorp en A. Jeninga. (2024). Interventies voor Goed werk. Het voorkomen en oplossen van burn-out in de gezondheidszorg. SWP
Peppel, R., H. Woldendorp, M. Veenvliet en A. Jeninga. (2023)Het huis van de professionele zeggenschap. SWP
Tsatiris, D. ( 2025). Physician Burnout: How to Rise Above a Broken Healthcare System as a Practicing Clinician. Routledge
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met …mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassene. Virtuoos