‘Discipline is not just about what we do, but what we don’t do.’ Holiday

Context

zelfbeheersingWerkt zelfbeheersing bij de aanpak van complexe organisatievraagstukken? Als voorbeeld op organisatieniveau een organisatie die onder druk staat (dat zal herkenbaar zijn) met een hoge werkdruk en burn-outs onder medewerkers. De inzet van nieuwe technologie heeft hier geleid tot suboptimalisatie. Er wordt gekozen voor een aanpak die gebaseerd is op zelfbeheersing.

Kalm aan

Het begint met terugbrengen van rust. Alle afdelingen werken met een ‘stop met’ lijst: activiteiten en rapportages die niet bijdragen aan het hoofddoel worden geschrapt. Er wordt een trainingsprogramma ‘slow leadership’ gestart. Het gaat om bewust reageren en niet impulsief aam de gang gaan. Beleidsbeslissingen worden getoetst aan de kernwaarden van de organisatie.

Praktijk

Voorbeelden uit de organisatiepraktijk:

  • Een scrumteam in een softwarebedrijf. Het team start elke dag met een vaste dagstart van 15 minuten, zelfs als het druk is. Iedereen is op tijd, zonder uitzondering. Elke vrijdag is er een "review run": werk opleveren, ook als het nog niet perfect is. Impact: Consistentie creëert veiligheid en voortgang. Discipline in ritme voorkomt uitstelgedrag en chaos.
  • Grenzen aan bereikbaarheid. Binnen een consultancybureau mogen consultants geen e-mails sturen na 19:00 uur en in het weekend (tenzij spoed). Het team werkt volgens het "deep work"-blok: elke ochtend 2 uur zonder afleiding.

Routine

Wees daarom vooral bezig met wat wél binnen je controle ligt: gedachten, acties, gewoonten. Routines voorkomen keuzestress. Door vaste gewoonten hoef je niet elke dag opnieuw te beslissen. Een goede gewoonte is stoppen voordat je reageert. Door die korte pauze voorkom je impulsieve, stressvolle beslissingen of conflicten.

Burn-out ontstaat vaak door het gevoel machteloos te zijn in een onhoudbare situatie. Zelfdiscipline betekent hier: stoppen met energie verspillen aan oncontroleerbare zaken (zoals andermans gedrag, externe druk, bureaucratie). Begin daarom elke dag met een korte reflectie: “Wat ligt vandaag binnen mijn controle?” Wie geen grenzen stelt, raakt uitgeput. Zelfbeheersing is dan: de moed hebben om tijd, energie en aandacht te bewaken ,ook als anderen dat lastig vinden.

Balans

Burn-outpreventie is niet afhankelijk van willen rusten, maar van gedisciplineerd kiezen voor evenwicht. Niet alleen vóór jezelf, maar juist ook zodat je duurzaam waardevol blijft voor je werk, relaties en doelen.

Literatuur

Eliens, A., H. Woldendorp en A. Jeninga. (2024). Interventies voor Goed werk. Het voorkomen en oplossen van burn-out in de gezondheidszorg. SWP
Holiday, R.(2023) Discipline Is Destiny: The Power of Self Control. Profile Books
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met …mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassene. Virtuoos