‘We know the world is complex, but we desparately want it to e simple enough for us to understand and to manage’(Weinberger, p. 66)

Causaliteit

Tot zeer recent probeerden we de wereld te begrijpen via oorzaak en gevolg: als we A doen, volgt B. Maar in een complexe wereld, waarin alles met elkaar verweven is, werkt dat model niet meer goed. In plaats van: als X gebeurt, dan volgt Y. de nieuwe benadering is: als X gebeurt, dan is er een 72% kans dat Y gebeurt, maar ook 18% kans op Z, en 10% op iets anders.

Mogelijkheden

We kunnen daarom beter leren omgaan met onzekerheid door te denken in mogelijkheden in plaats van voorspellingen. Kunstmatige intelligentie voorspelt gedrag en uitkomsten op basis van patronen in enorme hoeveelheden data, zonder dat het die patronen hoeft te begrijpen zoals mensen dat doen. Dat ondermijnt het idee dat begrijpen noodzakelijk is voor goed handelen. We staan voor de uitdaging systemen te ontwerpen die met onzekerheid kunnen omgaan en zich aan onverwachte situaties kunnen aanpassen. Chaos hoeft geen negatieve connotatie te hebben. Door de onzekerheid en complexiteit van de wereld te omarmen, kunnen we creatiever, flexibeler en effectiever handelen.

Complexe omgevingen kenmerken zich doordat alles met elkaar samenhangt, kleine veranderingen onvoorspelbare gevolgen kunnen hebben (chaostheorie) en technologie zoals AI patronen onthult die mensen niet begrijpen of kunnen verklaren. Denken in mogelijkheden houdt onder meer in de nadruk op flexibel handelen. In plaats van rigide te plannen, ontwikkel je meerdere scenario’s en werk je met strategieën die zich kunnen aanpassen. Het omarmen van risico’s en onzekerheid. Je staat open voor onverwachte uitkomsten.

Onzekerheid

We moeten af van het idee dat onzekerheid iets is wat opgelost moet worden. Onzekerheid is een bron van nieuwe inzichten, creativiteit en aanpassingsvermogen. Het maakt ruimte voor innovatie. Voor management houdt dit in minder te werken met lange termijn plannen maar meer te werken met adaptieve besluitvorming.

Kies er daarom voor geen systemen te ontwerpen die de wereld proberen te beheersen, maar systemen die zich kunnen aanpassen aan hoe de wereld werkelijk is. Het nieuwe systeem anticipeert niet op één toekomst, maar is voorbereid op meerdere toekomsten. Het is reactief en proactief: het kan reageren op verstoringen en daarvan leren. Systemen passen zich aan op basis van data, feedback en experimenten. Deze systemen zijn niet ontworpen om af te sluiten wat afwijkt, maar om ruimte te geven aan het onverwachte, inclusief fouten, afwijkend gedrag of innovatie.

Chaos

chaosWe moeten dus leren samenwerken met chaos, niet proberen haar te elimineren. Wat vraagt dit van ons denken en doen? Van zekerheid ? naar comfort met onzekerheid. We moeten leren handelen zonder volledig vertrouwen in voorspellingen. Van verklaren ? naar waarnemen en reageren. Niet alles hoeft uitgelegd te worden voordat we kunnen handelen. Van plannen ? naar bijsturen. Systemen en organisaties moeten zo ontworpen zijn dat ze onderweg kunnen leren en zich heroriënteren.

Door onzekerheid en complexiteit te omarmen, ontwikkelen we een vorm van intelligentie die niet draait om beheersing, maar om: aanpassingsvermogen, openheid voor nieuwe inzichten en handelen vanuit mogelijkheden i.p.v. garanties. Winnende systemen zijn niet degenen die het best voorspelden, maar degenen die zich het best aanpasten.

Literatuur

Weinberger, D. Everyday chaos. Technology, complexity, and how we’re thriving in a new world of possibility. Harvard Business Review Press
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! SWP