‘Humans have a funny habit of explaining behavior in terms of internal forces like motivation and intent, and downplaying situational forces’ (Nordgren).

Fricties

leuk veranderenTerwijl we overal verandering (denken te) zien, vinden we omgaan met veranderingen nog steeds lastig. Hoe komt dat? Er is een viertal fricties die veranderingen gericht op innovatie blokkeren:

  • Inertie: we blijven graag bij het bekende
  • Inspanning: zelfs een kleine extra moeite kan al weerstand oproepen (we hebben het al zo druk)
  • Emotie: verandering kan angst, onzekerheid of verliesgevoelens oproepen
  • Psychologische reactantie: we kiezen graag zelf; geforceerde verandering wekt instinctieve weerstand. We hebben dan de neiging precies het tegenovergestelde te doen van wat van ze gevraagd wordt.

Op basis van dit inzicht gaat het niet om nog meer uit te leggen hoe goed verandering is, maar om rekening te houden met deze fricties.

Zelforganisatie

Een bekend fenomeen in organisaties is de introductie van zelforganiserende teams. Zelforganiserende kenmerken zich door het ontbreken van een direct leidinggevende. Er wordt sterk gehecht aan invulling van autonomie met het risico op reactantie. De druk op het team ligt vooral bij de operationele activiteiten wat het risico van inertie en inspanning met zich meebrengt. Daarnaast kan onzekerheid over de rolverdeling spelen wat een risico van emotionele frictie met zich meebrengt.

Veranderaanpak

Wat is dan de veranderaanpak?:
 

(Nb: houd uw telefoon horizontaal voor compleet overzicht van de onderstaande tabel.)
 

Frictie Wat je aanpakt Aanpakprincipes
-1- Inertie "We doen het al jaren zo" Bouw voort op het bestaande
-2- Inspanning "Dit is extra werk" Maak het eenvoudig, laagdrempelig
-3- Emotie "Wat betekent dit voor mij?" Erken gevoelens, bied veiligheid
-4- Reactantie "We willen zelf beslissen" Geef keuzes en eigenaarschap

 
Probeer weerstand te vermijden door nieuwsgierigheid te creëren. Positioneer de verandering als een voortzetting en niet als een breuk. Zorg dat de verandering voelt als een kleine stap en niet als een berg. Haak zoveel mogelijk aan bij routines die er al zijn (bijv. ritme van teamoverleggen).

Zorg voor een veilig klimaat waarin twijfel, spanning en onzekerheid kan worden geuit. Probeer de verandering in een context te brengen waarin het team het zelf wil. Laat zien dat de verandering eigenlijk logisch volgt op wat we toch al belangrijk vinden. Maak ruimte om te leren. Gebruik taal die hier bij past. Niet: moeten, implementeren, uitrollen. Wel: verkennen, samen verbeteren, experimenteren.

Literatuur

Nordgren, L. en D. Schontal. (2021). The Human Element: Overcoming the Resistance That Awaits New Ideas. Wiley
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! SWP
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met …mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassene. Virtuoos