‘Artificial intelligence is a mirror. What we see reflected in it is not the machine, but ourselves—our assumptions, values, and fears. (Lawence)

Onzekerheid

toepassen van AIWe zitten nog in de fase dat AI taken overneemt, maar nog tekort schiet waar het gaat om menselijke veerkracht in onzekerheid, reflectie en betekenis. Ons menszijn wordt bepaald doordat we sterfelijk zijn, kunnen falen, twijfelen, verliezen. We zijn kwetsbaar. We kunnen nadenken over onszelf, over het verleden, de toekomst en over onze rol in de wereld. AI ‘weet’ veel, maar ervaart niets. Het kan geen existentiële vragen stellen of zingeving zoeken. Het toepassen van AI blijft onze verantwoordelijkheid.

Contextueel

AI kan verhalen herhalen of maken, maar begrijpt geen symbolische betekenis. AI vertelt geen verhaal om troost te bieden. Een AI kan beschrijven wat kou is, maar weet niet wat rillen betekent of hoe kou emotioneel voelt. Een AI-chatbot kan beleefd antwoorden, maar begrijpt niet of je verdrietig bent of ironisch spreekt.

AI snapt contextuele symboliek niet automatisch (bv. religieuze gevoeligheden, culturele metaforen). Een AI kan een tekst vertalen, maar mist de nuance tussen formele beleefdheid in Japan en directe communicatie in Nederland. AI is krachtig in patroonherkenning, maar blind voor betekenis. Menselijke supervisie is essentieel bij besluitvorming die moreel, cultureel of relationeel is. Goede AI-systemen moeten daarom altijd ingebed zijn in menselijke context.

Verantwoordelijk

De meeste ‘AI’ is data-analyse: het is goed in herhalen, vergelijken, voorspellen — niet in begrijpen, voelen of moreel oordelen. Zonder menselijke verantwoordelijkheid, transparantie en toezicht kan AI maatschappelijke schade veroorzaken (denk aan surveillance, vooroordelen, misbruik).

Door AI goed te doorgronden, krijgen we juist meer zicht op wat menselijk is. AI daagt ons uit om ons af te vragen: wat is denken, wat is voelen, wat maakt een beslissing ethisch? AI dwingt ons te ontdekken welke menselijke facetten onvervangbaar zijn—bijvoorbeeld kwetsbaarheid, empathie of moreel inzicht.

Intelligentie

AI zet ons ertoe aan anders te kijken naar wat ‘intelligentie’ is—niet enkel cognitief, maar ook lichaamseigen, zoals sensorische en reflexmatige intelligentie (bijvoorbeeld ons immuunsysteem): Brede intelligentie omvat: lichamelijke intelligentie ? zoals evenwicht, motoriek, hormonale reacties, sociale intelligentie ? empathie, normbesef, samenwerking, morele intelligentie ? oordelen over goed en kwaad, verantwoordelijkheid nemen, contextuele intelligentie ? reageren op onvoorspelbaarheid of nuance, zelfbewustzijn ? reflectie op je eigen denken en handelen.

Literatuur

Lawrence, N.D. ( The atomic human. Understanding ourselves in the age of AI. Allen Lane
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Virtuoos