‘If we want to understand why individuals and groups believe and behave as they do… then we need to be willing to see the traumatic scars underneath the extreme emotional reactions’(Maté, p. 346)

Narcisme in de politiek

Populistische politici hebben de neiging een cultus van persoonlijkheid te ontwikkelen. De bekendste vertegenwoordiger van dit model is de president van de Verenigde Staten. Zijn stijl is polariserend, emotioneel geladen en appelleert aan een ‘redder’-narratief.

Populisten nemen beslissingen en hebben een communicatiestijl die moment-gedreven zijn (reactie op prikkels, nieuws-cycli in plaats van op langdurige,( tekstuele) analyse. Kenmerken van de communicatie zijn: de claim dat ‘wij’ beter zijn dan ‘zij’; kritiek wordt afgedaan als een aanval van een corrupte elite; de leider belichaamt het volk; oplossingen zijn eenvoudig en emotioneel geladen.

Populistische politici zijn vaak sterk in zelfpromotie en publieke performance en trekken daardoor aandacht van de media. Dat wordt versterkt door te werken met beledigingen en het creëren van een duidelijke ‘tegenstander’( in Nederland: de islamisering van de samenleving). Daarbij wordt veel aandacht besteed aan het overschrijden van institutionele grenzen (omschrijving Raad van State) wat de achterban opvat als daadkracht.

De relatie tussen narcisme en populisme zou je als volgt kunnen duiden:

Narcisme ↔ Populisme: Mechanismen en Voorbeelden

 Mechanisme  Narcistisch aspect Populistisch aspect Voorbeeld (globaal)
 Grootheidsfantasie  Zelfbeeld als unieke, onmisbare leider  Leider presenteert zich als enige die het “echte volk” kan redden  “Only I can fix it”-retoriek (VS)
 Behoefte aan bewondering  Hunkert naar applaus, media-aandacht  Campagnes vol massabijeenkomsten en mediastunts  Grote rally’s als kernstrategie
 Gevoeligheid voor kritiek  Kritiek ervaren als persoonlijke aanval  Media, rechters en oppositie als “vijanden van het volk” bestempelen  Aanvallen op “fake news”-media
 Wij/zij-denken  Zelfbeeld versterken door anderen te kleineren  Verdeelt samenleving in “puur volk” vs. “corrupte elite”  Anti-establishment retoriek
 Risicobereidheid en normdoorbreking  Negeert regels als die in de weg staan van zelfbeeld en doelen  Positioneert regelbreken als daadkracht en strijd tegen het systeem  Overschrijden van parlementaire normen
 Emotioneel spektakel  Zoekt intense emotionele reacties als bevestiging  Gebruikt woede, trots, angst en trots als politieke mobilisatie  Polariserende toespraken
Personificatie van de beweging Ziet zichzelf als belichaming van succes en waarheid Beweging draait om de leider, niet om partijstructuren Naam en gezicht van partij in campagnes

 

De verbinding tussen narcistische trekken en populistische politici werkt zo goed omdat de achterban behoefte heeft aan eenvoudige oplossingen van complexe vraagstukken.

Literatuur

Maté, G. (2022). The myth of normal. Trauma, illness & healing in a toxic culture. Avery
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassen. Uitgever Virtuoos