‘How we wait tells us something about who we are’

Pauze

Bijna elke onderbreking die we hebben, zelfs korte momenten van verveling of reflectie, wordt gevuld met digitale afleiding. Wachten en verveling verdwijnen, terwijl zij essentieel zijn voor creativiteit en introspectie. Veel creatieve ideeën ontstaan tijdens verveling of repetitieve taken (douchen, wandelen, wachten). Door te wachten leren we rekening houden met anderen en met tijd zelf. Zonder oefening in wachten verliezen we tolerantie voor traagheid (bij mensen én processen). Zijn we nog beleefd?

Invulling

beleefdBeleefdheid vormt een emergente eigenschap van alledaagse fysieke interacties. Hoe we met anderen omgaan wordt steeds meer bepaald door apps. Een snelle emoji-reactie geldt nu als beleefd; stiltes in chat kunnen als vijandig voelen, terwijl ze in echte gesprekken normaal zijn. Leidt smartphone-afhankelijkheid tot gebrek aan beleefdheid? Je ziet een verschuiving naar interface-taal. We zeggen ‘alsjeblieft’ en ‘dank je tegen Alexa of ChatGPT.

Hedendaagse technologie creëert een ‘absent presence’: we zijn wel fysiek aanwezig, maar mentaal afwezig. Bijvoorbeeld, beelden van maaltijden of reizen online zijn belangrijker geworden dan de daadwerkelijke ervaring zelf.

Frictie

Beleefdheid ontstaat vaak door frictie: we moeten leren rekening houden met elkaar (bijvoorbeeld wachten, verontschuldigen). AI neemt veel van die frictie weg: wachtrijen worden virtueel, excuses worden gegenereerd door systemen. Een gevolg is dat we minder vaak oefenen met echte beleefdheid in sociale interacties. Het verdwijnen van ervaringen leidt tot het ontbreken van authentieke verbindingen. Directe, rommelige, zintuiglijke ervaring wordt vervangen door gladgestreken, geoptimaliseerde en gemedieerde versies van ervaring.

Geduld

Beleefd gedrag vereist vaak geduld: wachten, luisteren, rekening houden met anderen. We hebben steeds minder oogcontact en volgen sociale fatsoensnormen wanneer we meer op ons scherm zijn gericht. Basale beleefdheidsvormen zoals iemand groeten, voor iemand weglopen op straat, of glimlachen aan de kassa nemen af omdat we afgeleid raken door onze telefoons. Het risico is dat we door de constante digitale afleiding we het vermogen verliezen om gezichtsuitdrukkingen te lezen of empathisch te reageren. Dit vormt een directe bedreiging voor beleefdheid, want die is vaak gestoeld op het oppikken en respecteren van sociale nuances.

Literatuur

Rosen, C. ( 2025). The Extinction of Experience: Reclaiming Our Humanity in a Digital World. Random House
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Uitgever Virtuoos