‘Just as openness had made these cultures strong, orthodoxies and oppression made them weak. When just one answer came to be acceptable in politics, religion and economics, experiment and innovation ground to a halt’ (Norberg, p 436)

Gouden eeuw

Beschavingen floreren wanneer ze zich openstellen voor handel, migratie, en ideeën: deze externe impulsen stimuleren innovatie, optimisme en culturele bloei. Vooruitgang ontstaat als er ruimte is voor onder meer vrije meningsuiting en een optimistische sfeer die durf, nieuwe ideeën en experimenten toestaat. Gouden tijden eindigen zelden door externe vijanden, maar meestal doordat de cultuur van binnenuit verstijft of zichzelf ondermijnt. Een gouden eeuw verdwijnt wanneer we wantrouwen kiezen boven nieuwsgierigheid en controle boven openheid.

Openheid

gouden tijdHoe werkt dit voor organisaties? Bedrijven groeien als ze openstaan voor nieuwe ideeën van buiten (klanten, partners, start-ups). Diversiteit in teams werkt als ‘intellectuele migratie’ die leiden tot nieuwe invalshoeken. Management wordt gekenmerkt door optimisme. Dit inspireert weer teams om nieuwe dingen uit te proberen. Net als bij beschavingen (die allemaal eindigen) is er een risico van zelfondermijning door interne conflicten of korte termijn gerichtheid. Organisaties beleven hun ‘gouden eeuw’ zolang ze nieuwsgierig, open en dynamisch blijven. Het gevaar komt bijna altijd van binnenuit – wanneer controle, angst of zelfgenoegzaamheid de overhand krijgen.

Rol manager

Wat is de rol van management? Het begint met actief openheid te organiseren. Randvoorwaarden zijn: stimuleer van samenwerking buiten de silo’s: cross-team projecten, job rotation en belonen van nieuwsgierigheid. Maak het normaal dat mensen vragen stellen en buiten hun rol leren. Reserveer tijd en budget voor experimenten. Begin vergaderingen met een ronde waarin iedereen kort zijn/haar perspectief geeft. Stel regelmatig de vraag: doen we dit omdat het waardevol is, of omdat het altijd zo ging? Koppel succes niet alleen aan kwartaalcijfers, maar ook aan innovatie-output, klanttevredenheid of duurzaamheid.

Einde gouden tijd

Hoe zie je dat het gevaar van binnenuit aan het groeien is? We zeggen vaak ‘we zijn marktleider, dus we doen het goed’, er is weinig urgentie om te vernieuwen en successen uit het verleden worden meer gevierd dan kansen voor de toekomst. Vergaderingen worden stil of voorspelbaar: alleen de ‘veilige’ dingen worden gezegd. Er is weerstand tegen nieuwe ideeën die gevestigde belangen bedreigen. Langetermijnprojecten (innovatie, duurzaamheid, talentontwikkeling) worden telkens uitgesteld. Innovatie-afdelingen bestaan, maar zijn geïsoleerd van de rest van de organisatie.

Literatuur

Norberg, J. (2025). Peak Human: What We Can Learn from the Rise and Fall of Golden Ages. Atlantic Books
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Uitgever Virtuoos