‘When we are everywhere, we are also no place’.

Kader platform

digitale platformsDigitale platforms hebben het onderliggende idee om mensen te verbinden. Wat we echter zien is dat deze platformen ons in feite uit elkaar drijven. AI-systemen (zoals chatbots) maken het moeilijk om te onderscheiden wat door mensen komt en wat door machines. Algoritmen zijn gericht op het optimaliseren van aandacht dat polarisatie stimuleert. Zien we nog wel de verschillen tussen onze ‘echte’ identiteit en digitale representaties. Sociale media moedigen ons aan om een versie van onszelf te tonen die aantrekkelijk of zichtbaar is, niet noodzakelijk authentiek. Ons zelfbeeld verschuift van ‘wie ben ik?’ naar ‘hoe word ik gezien?’.

Platforms zoals Facebook, TikTok of X optimaliseren voor snelle herkenbaarheid en directe emotionele prikkels. Hierdoor verdwijnt ironie, dubbelzinnigheid en context, omdat die meer tijd en inspanning vragen. Complexe argumentatie wordt vaak ingekort. Een genuanceerd essay over klimaatverandering krijgt minder zichtbaarheid dan een tweet met een polariserende uitspraak (‘Het is allemaal een hoax!’).

Begrijpen

Hoewel informatie sneller stroomt dan ooit, vertraagt ons echte begrip. In plaats van een logische opbouw van kennis krijgen we een fragmentarische stroom van prikkels. Algoritmen presenteren steeds meer van hetzelfde (filterbubbel), waardoor we niet worden geconfronteerd met afwijkende perspectieven. Het effect is dat ons begrip zich minder in de breedte en diepte ontwikkelt; het blijft steken in herhaling en oppervlakkigheid.

Sturen op content

De doelstelling van platforms is simpel te zien: Langer vasthouden = meer advertenties = meer winst. Content die verontwaardiging, sensatie of schattigheid oproept, krijgt prioriteit. Content die inzicht, reflectie of nuance vraagt, verdwijnt naar de achtergrond. Sociale media trainen ons brein om kort en oppervlakkig te schakelen. We ontwikkelen een voorkeur voor snelle prikkels boven geconcentreerd lezen of luisteren. Dit leidt weer tot verminderd concentratievermogen, meer afleiding en een afkeer van complexiteit. Online anonimiteit en algoritmische versterking van extreme meningen stimuleren harde, vaak vijandige communicatie. Hiermee zorgen sociale media niet zozeer voor informatievoorziening, maar herstructureren ons denken, voelen en zelfs ons zelfbegrip.

Traagheid

In ons werkend leven hebben we het steeds drukker. Algoritmen trekken ons voortdurend weg van diepe concentratie. We ervaren een constante aanwezigheid van collega’s via chatkanalen en videomeetings. We voelen druk om ons continu zichtbaar te maken. In managementrollen hebben we steeds meer dashboards, KPI’s en AI-analyses. Dat lijkt objectief, maar filtert de werkelijkheid via algoritmische keuzes. Managers worden beoordeeld op zichtbaarheid en presentatie. Het is belangrijker hoe je overkomt dat wat je werkelijk belichaamt. De remedie is niet zo ingewikkeld: zorg voor traagheid, nuance, empathie en authenticiteit.

Literatuur

Carr, N. (2025). Superbloom: how technologies of connection tear us apart. Norton & Company
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Uitgever Virtuoos