‘The only way to predict the future is to create it.’( Peter Drucker)

Verbeelding

verbeeldenIn complexe tijden—zoals bij klimaatverandering, politieke crises en de uitdagingen van AI ontbreekt nog weleens de verbeeldingskracht die nodig is om wel vernieuwing te zien in plaats van enkel te volharden. Verbeelding is het vermogen om mentale beelden, scenario’s of concepten te vormen die niet direct in de werkelijkheid aanwezig zijn. Zonder verbeelding zijn we gedoemd om vast te houden aan wat al bestaat; met verbeelding kunnen we onszelf en systemen heruitvinden. Het is dus handig je dingen te kunnen verbeelden.

Verbeelding is hiermee een kernvaardigheid om ethisch, creatief en strategisch met de toekomst om te gaan. Hoe geven we verbeelding vorm? Dat kan door denkexperimenten: stel jezelf regelmatig de vraag “Wat als…?” Een andere methode is backcasting: start bij een gewenste toekomst en redeneer terug naar acties nu. Je kunt verhalen delen om alternatieve werkelijkheden tastbaar te maken.

Verbinden

De markt, technologie en individualisme versnipperen sociale banden. Verbeelding helpt door ons in te leven in anderen (empathische verbeelding) ontstaat morele verbeeldingskracht om bruggen te slaan. Verbeelding wordt zo niet alleen een creatieve vaardigheid, maar een ethisch en existentieel instrument om complexe, technologische en maatschappelijke crises te benaderen.

Inrichting

Dit kun je als volgt inrichten:

Richtlijn Praktische implicatie / aanpak
Zie verbeelding als inzetbare vaardigheid Train mensen (individuen, teams) om methoden van verbeelding te gebruiken — niet alleen fantaseren, maar bewust technieken hanteren (visualisatietechnieken, scenarioplanning, metaforen, symbolen).
Integreer verbeelding in maatschappelijke uitdagingen Gebruik verbeelding om alternatieve scenario’s te schetsen voor milieu, sociale structuren, technologie — niet alleen reageren, maar vooruitdenken.
Werk met morele / ethische kaders Bij het verbeelden van toekomstbeelden: stel vragen over wie erbij gebaat is, welke waarden fundamenteel zijn, welke risico’s mogelijk zijn. Verbeeld met verantwoordelijkheid.
Verbind disciplines (transdisciplinariteit) Verbeelding werkt beter als je kennis uit verschillende domeinen combineert — kunst, wetenschap, filosofie, technologie — om nieuwe verbindingen te zien.
Leef de verbeelding Niet alleen plannen maken, maar ook experimenteren in de praktijk: prototypen, pilots, kleine “experimentele werelden” uitproberen zodat de verbeelde toekomst tastbaar wordt.
Onderhoud een diepe innerlijke houding Omdat Pavie verbeelding ook als spirituele oefening ziet, is reflectie, stilte, denken op lange termijn en innerlijke verankering belangrijk — om niet alleen te drijven op het onmiddellijke of modieuze.
Stel verbeelding & realiteit in dialoog Verbeelde ideeën moeten in contact komen met de praktische realiteit – ze moeten “gevoed” worden door de feiten van de wereld, en aanpassen wanneer nodig.

 

Toekomst

Toekomstbestendigheid gaat om het actief scheppen van mogelijkheden via verbeelding. Dat betekent bijvoorbeeld flexibel om kunnen gaan met onverwachte situaties door het werken met scenario’s i.p.v. één vast plan. Verbeelding maakt meerdere toekomsten voorstelbaar (optimistisch, pessimistisch, radicaal). Daarnaast gaat het om het bepalen van welke waarden de organisatie richting geven in een veranderende wereld. Toekomstbestendigheid is geen einddoel, maar een doorlopende cyclus van verbeelden, testen, leren en aanpassen – gedragen door waarden en cultuur.

Literatuur

Pavie, X. (2025). The Power of Imagination: Shaping Our Future. Springer
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Virtuoos.