‘How can I know what I think until I see what I say’(Weick)

Handelen

betekenisgevingOrganisaties vormen geen objectieve realiteit, maar bestaan door betekenisgeving. We weten pas wat er aan de hand is, nadat we hebben gehandeld en er woorden aan hebben gegeven. Betekenis ontstaat pas in actie en herinterpretatie. Organisaties bestaan niet uit structuren of processen, maar uit voortdurende pogingen van ons om zin te geven aan wat er gebeurt. Door handelen creëren we de werkelijkheid die we proberen te begrijpen. We handelen op basis van voorlopige aannames over wat de werkelijkheid is. We corrigeren onze aannames zodra ons handelen niet werkt.

We construeren de werkelijkheid terwijl we handelen Zodra we spreken, handelen en reageren, scheppen we de werkelijkheid waarbinnen we vervolgens handelen. Betekenisgeving ontstaat doordat er iets onverwachts gebeurt, waarop we reageren, handelen en beslissingen nemen. We kiezen dan welke verklaringen zinvol lijken. We onthouden en institutionaliseren wat ‘werkt’. Zo ontstaat cultuur, identiteit, en nieuw gedrag. Verandering is niet een uitzondering, maar de normale toestand van organiseren. Verandering is niet wat we doen aan mensen, maar wat er gebeurt tussen ons terwijl we proberen te begrijpen wat er verandert.

Context

Organisaties vinden hun omgeving niet, ze maken die door wat we doen en besluiten. Elke actie roept reacties op, die de werkelijkheid mede vormgeven. Daarom is verantwoordelijkheid in handelen belangrijk: wat we doen verandert de context. We handelen vaak in onduidelijke situaties, en pas later reconstrueren ze een verhaal dat zinvol lijkt. Organisatorische rationaliteit is dus achteraf geconstrueerde logica.

Identiteit

Betekenisgeving is sterk verbonden met identiteit: ‘Wie ben ik?’ bepaalt wat ik zie. Organisaties vertellen verhalen om hun identiteit te bevestigen (wij zijn een innovatieve organisatie). Leiderschap betekent dan: helpen nieuwe verhalen te vertellen wanneer de oude niet meer passen. Leiders creëren geen visie in isolatie, maar helpen anderen betekenis te construeren. Ze brengen orde in chaos zonder die te reduceren. Effectief leiderschap = de kunst van het kaderen (framing): verhalen verbinden, context bieden, en ruimte laten voor verschil.

Betekenis

Organisaties veranderen niet door plannen, maar door mensen die samen nieuwe betekenis geven aan wat ze doen. Identiteit is dus het vertrekpunt voor betekenisgeving. Identiteit en interpretatie beïnvloeden elkaar voortdurend. We maken pas echt betekenis van gebeurtenissen door te handelen en te zien hoe hun identiteit daarin weerspiegeld wordt. Wie we denken te zijn bepaalt hoe we gebeurtenissen begrijpen en omgekeerd, wat er gebeurt beïnvloedt wie we denken te zijn. Een organisatie is geen object, maar een continu proces van collectieve zelfdefiniëring.

Deze gedeelde identiteit beïnvloedt hoe we ambigue of onverwachte situaties interpreteren. Als de identiteit onduidelijk of gefragmenteerd is, wordt betekenisgeving moeilijker: er is dan minder houvast om nieuwe gebeurtenissen te duiden. Zonder een gevoel van “wie we zijn” verliezen we het vermogen om samen te handelen en gecoördineerd betekenis te geven. Verandermanagement moet dus aandacht besteden aan het herdefiniëren van identiteit , niet enkel aan structuur of strategie.

Literatuur

Weick, K. (2001). Making sense of the organization. Blackwell Business
Woldendorp, H. A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Uitgever Virtuoos
 ?