Voor de reguliere pers is het een uitgemaakte zaak. Eind 2009 werd Bernanke door Time Magazine nog uitgeroepen tot Person of the year 2009 vanwege zijn "koelbloedig" optreden tijdens de crisis van dat jaar.

De internationale gemeenschap van onafhankelijke bloggers vindt het veel te vroeg om Bernanke nu al de heldenstatus te verlenen en wijzen op allerlei schadelijke neveneffecten van zijn handelswijzen.

Zoals zo vaak zal ook in dit geval de tijd optreden als scheidsrechter. Velen zien het moment waarop de Amerikaanse Federale Bank ( FED ) het laatste monetaire verruimingsprogramma, ter waarde van $ 600 miljard ( QE II ), a.s. juni zal stopzetten, als ultieme test voor de effectiviteit op langere termijn van de genomen maatregelen.

Bovendien komt er duidelijkheid over het verschil van mening over de "na ons de zondvloed"aanpak van de Anglo-Saksen enerzijds en de "op de blaren zitten" aanpak der Germanen anderzijds.

Als antwoord op de massale kredietkrimp en ineenstorting van de financiële en vastgoed markten tijdens de crisis van 2008/2009, heeft de FED destijds het voortouw genomen en de markten overspoeld met goedkope dollars in de hoop de liquiditeit en solvabiliteit van financiële instellingen te herstellen. Dat daardoor de dollar gelijktijdig sterk in waarde afneemt, daarmee een bescheiden inflatie veroorzaakt en tevens de concurrentiepositie van Amerikaanse bedrijven verbetert, is allemaal onderdeel van het plan. Wat is er sindsdien zoal gebeurd?

  • Grote banken en financiële instellingen zijn hierdoor tot nu toe in staat geweest tegen praktisch nul procent geld te lenen en dat geld direct weer bij de FED tegen de gangbare rente op staatsobligaties op deposito te zetten, hiermede een risicovrij rendement makend.
  • De goedkope dollars zijn massaal door speculanten gebruikt voor een wereldwijde "carry trade", dwz geld lenen in dollars tegen lage rente en dat geld aanwenden voor investeringen met hoger rendement in binnen en buitenland, het liefst nog met gebruik van een hefboom.
  • Een deel van dat goedkope geld heeft zijn weg weten te vinden in de aandelenmarkten, waar vervolgens stijgende prijzen weer meer kapitaal aantrokken en zo een positieve prijsspiraal veroorzaakten.
  • De vallende dollar versterkt niet alleen de concurrentiepositie van Amerikaanse bedrijven, maar vergroot ook hun winsten via hun buitenlandse filialen door binnenstromende sterke valuta. Dat stuwt natuurlijk ook weer hun aandelenprijzen verder omhoog.
  • De lage rente dwingt spaarders meer risico te nemen om nog enig rendement te maken. Ook hierdoor worden prijzen van aandelen, ondernemingsobligaties en grondstoffen verder opgejaagd. Dit alles draagt bij aan het gevoel dat de economie aan het verbeteren is.
  • De stijgende prijzen herstellen niet alleen het vertrouwen, maar dichten ook het gat dat bij de pensioenfondsen was ontstaan. Ook onder bankiers is het zelfvertrouwen weer zodanig toegenomen, dat de bonussen weer rijkelijk vloeien. De afgrond waarin zij allen staarden is alweer een snel vervagende herinnering.

Zo op het eerste oog lijkt het plan van de FED wonderwel te werken. De banken hebben via allerlei boekhoudtrucs de verliezen, voortkomend uit de in elkaar gestorte huizenmarkt en de langzaam weggekwijnde commerciële vastgoedsector, maar ten dele hoeven nemen. Ondertussen worden sterk gesubsidieerde winsten gemaakt, die de balansen moeten prepareren op de uiteindelijke onvermijdelijke afschrijvingen. De bankencrisis van de jaren 80 kon zo op een vergelijkbare wijze opgelost worden. Men hoopt op een herhaling.

De prijs voor deze reddingsoperatie komt echter terecht bij de belastingbetaler, die opdraait voor de enorme begrotingstekorten, bij de consument die de inflatie zijn koopkracht ziet uithollen en wellicht bij de spaarder, die niet alleen de oplopende inflatie moet zien te compenseren, maar ook zijn spaargeld weleens heel snel kan zien verdampen als financiële markten het infuus van de FED kwijtraken.

De FED vindt kennelijk geen prijs te hoog als het gaat om het afwenden van de potentieel grootste depressie ooit, die had kunnen volgen op de kredietcrisis indien er niet was ingegrepen. Bernanke heeft zich laatst voor het Congres verdedigd tegen onder meer beschuldigingen dat zijn politiek voor wereldwijde inflatie heeft gezorgd, door die als tijdelijk te bestempelen. Veel belangrijker was het, zo stelde hij, dat de economie aan het herstellen was en dat het hernieuwde vertrouwen van de markt af te lezen was aan de positieve aandelenmarkt.

De onafhankelijke pers is echter van mening dat Bernanke zich te vroeg op de borst geslagen heeft en wel onder meer vanwege het volgende:

  • Het infuus ( QE II ) loopt 30 juni a.s. af en daarmee verdwijnt volgens velen ook de permanente turbo op de markten. Verlenging via QE III is politiek onhaalbaar en stuit ook op onenigheid binnen de FED zelf.
  • De regering wordt door de oppositie ( en het IMF ) gedwongen een aanvang te maken met een geloofwaardig bezuinigingsprogramma. Zoals een aantal landen in Europa nu laten zien, is dat niet gunstig voor de economie en de markten.
  • De stijgende grondstofprijzen beginnen nu ook de winsten van bedrijven onder druk te zetten. Tegenvallende winstcijfers bij de huidige hooggespannen verwachtingen kunnen voor een abrupte ommekeer in de markt zorgen. In het vierde kwartaal kwam overigens de hele winststijging van de Amerikaanse bedrijven geheel van de financiële sector. De overige bedrijven hadden al te kampen met een winstdaling.
  • De CEBR (Centre for Economics and Business Research) heeft uitgerekend dat het beschikbare inkomen van de consument in de VS nu het laagst is sinds 1919 en dat het dit jaar bovendien nog met 2% verder afneemt. Voor een economie die voor 70% afhankelijk is van de consumptie, is dat geen goed nieuws.
  • De Arabische revolutie heeft nog niets aan kracht ingeboet en zorgt voor veel onzekerheid.
  • De schuldencrisis in Europa woekert voort. Zie Europa pokert door.
  • China heeft in zijn strijd tegen hoog oplopende inflatie de rente al 4 maal verhoogd om daarmee de economie af te koelen, hopende op een zachte landing. In de publicatie van 24 februari j.l. (Kan China voor Nederland in een zwarte zwaan veranderen?) werd al gewezen op de vele onevenwichtigheden in de Chinese economie. Een zachte landing zou al snel in een recessie kunnen omslaan.
  • De ramp in Japan heeft nog vele onbekende consequenties. Zo heeft Toyota nu ook al in het buitenland fabrieken moeten sluiten wegens gebrek aan onderdelen. Al haar Amerikaanse fabrieken liggen momenteel stil. Ook andere industrieën worden door hetzelfde probleem getroffen.
  • Een zojuist gepubliceerd rapport van het IMF waarschuwt voor $ 3,6 triljard bancaire schulden , die de komende twee jaar vernieuwd dienen te worden. Herfinanciering in een markt, waar overheden steeds meer van het beschikbare kapitaal opslokken, kan weleens problematisch blijken te zijn en bij een sterke groeivertraging zelfs onmogelijk.

De beleggers negeren de bovenstaande onzekerheden tot dusverre volledig. Het optimisme onder investeerders is sinds december 1999 niet meer zo hoog geweest. Zij rekenen er kennelijk op dat Bernanke de patiënt onmiddellijk weer aan het infuus legt, als die tekenen van zwakte gaat vertonen. Voor hen is het vooruitzicht van een verder dalende dollarkoers, met uit de hand lopende inflatie als gevolg, wellicht niet relevant. De gemiddelde Amerikaan zal echter weinig begrip kunnen opbrengen voor het feit dat zijn offers voornamelijk ten goede komen aan aandelenbezitters en de financiële sector. De politiek zal Bernanke hier de pas af moeten snijden wil zij niet geconfronteerd worden met pek en veren.

Alsdan zal moeten blijken of de economie zonder hulp op eigen benen kan staan. Zo niet dan zal Bernanke de geschiedenis ingaan als de man die het grootste monetaire experiment ooit heeft uitgevoerd, echter met desastreuze gevolgen. Een nieuwe recessie kan namelijk niet meer bestreden worden met de gebruikelijke middelen. De rente is al op een historisch dieptepunt, het begrotingstekort en de record hoge schulden maken fiscale stimulering onmogelijk en nog meer geld printen zou wel eens hyperinflatie kunnen betekenen. Er blijft dan niets anders over dan de Europese aanpak te volgen: bezuinigen en incasseren!

-