Operate Without A Leader leads to Missing-A-Leader-Syndrome
Professional Scrum Master
Bij het recent volgen van de training Professional Scrum Master werd ik weer eens flink aan het denken gezet over het thema ‘leiderschap’. Volgens de overigens zeer bekwame trainer, maakt een goede Scrum Master zichzelf binnen afzienbare tijd overbodig binnen het Scrumteam, omdat het team uiteindelijk volledig autonoom moet kunnen opereren.
Als Scrum Master ben je teamlid, maar ook verantwoordelijk om het team te faciliteren en ondersteunen bij bijvoorbeeld het houden van reviews en daily standups om uiteindelijk voor te bereiden voor het zelfstandig optreden. Kortom, een Scrumteam zal op een gegeven moment autonoom opereren en het doen zonder de bezielende begeleiding van een Scrum Master.
Dus een team zal verder opereren zonder leider? Dat begint volgens mij op een sprookje te lijken, waar overigens best veel organisaties in willen blijven geloven. Er bestaan wat mij betreft geen effectieve teams, die zonder een vorm van leiderschap kunnen! Ik begrijp dat ik nu mogelijk weer wat dromen uiteen laat spatten maar het is mijn stellige overtuiging, dat er geen teams op de wereld zijn die zonder leiderschap of leiders hun doelen kunnen halen.
Opnieuw populair
Op dit moment is het optreden in resultaat verantwoordelijke- en zelfsturende teams, waaronder Scrumteams weer mateloos populair. Veel organisaties hebben het concept van het werken in zelfstandig opererende- en resultaat verantwoordelijk teams geadopteerd en zijn drukdoende dit te implementeren. Ik vraag mij overigens af of er ooit teams zijn geweest die géén verantwoordelijkheid hadden voor het opleveren van resultaten maar dat zal wel mijn wantrouwen in dit soort inrichtingsperikelen zijn.
Op dit moment zijn er weinig organisaties die het in hun hoofd halen om een of meerdere van deze concepten te negeren, zeker gezien de beloften dat er een kans lijkt om met minder mensen meer én sneller dingen te doen. Kortom, teams moeten zelfstandig kunnen beslissen, prioriteren en handelen. De functie van teamleider lijkt hierdoor overbodig en is hoogstens nog een rol die een dergelijk team kan/mag faciliteren om het team beter te laten performen. Tot zo ver het goede nieuws.
Volgers
Nu loop ik al wat decennia mee en heb ik de nodige ervaringen opgedaan in teamdynamiek, optreden en gedrag van teams, groepen, afdelingen en organisaties. Mijn overtuiging is juist, dat alle mensen een sterke behoefte hebben aan een vorm van leiding. De mens heeft in haar gehele bestaan altijd behoefte gehad aan leiders en leiderschap in welke verschijningsvorm dan ook en dat heeft een reden. Mensen zijn nu eenmaal ‘groepsdieren’ en derhalve ‘volgers’, ondanks dat veel zelfbenoemde goeroes anders beweren.
Natuurlijk heeft ieder individu voldoende verstand om eigen keuzes in het leven te maken en om zelf voor deze keuzes verantwoordelijkheid te nemen. De meeste mensen voelen zich echter veilig(er) bij een groep en sluiten zich daar graag impliciet of expliciet bij aan. Vooral als deze groep op een of andere wijze geleid wordt door iemand die hen aanspreekt.
De wereld heeft door de gehele geschiedenis heen altijd grote en minder grote leiders gekend en is daarmee uiteindelijk zover gekomen als dat we nu zijn. Ook binnen bedrijven en organisaties zijn leiders altijd bepalend geweest voor successen. Wij kunnen ons geen sportteam voorstellen waar geen coach en of aanvoerder is.
De reallifesoap Utopia zou dodelijk saai zijn als er niet iemand een leidersrol zou opeisen. Grote veldslagen zouden nooit tot een overwinning hebben geleid als er geen briljante generaals aan het roer stonden. De best presterende bedrijven in de wereld hadden nooit een beursgang overwogen zonder inspirerende CEO’s. Kortom, mensen functioneren over het algemeen niet of op zijn minst minder, zonder een vorm van leiding in welke groepssamenstelling dan ook.
Missing-A-Leader-Syndrome(MALS)
Na vele jaren met teams in allerlei verschijningsvormen en grootte gewerkt te hebben, heb ik een neus gekregen voor het ontberen van ‘leiderschap’ binnen deze teams. De verschijningsvormen zijn herkenbaar en herhalen zich in welke context en/of organisatie dan ook. Sterker nog, mijn hulp werd en wordt vaak ingeroepen als er symptomen van dit fenomeen zichtbaar worden en daarmee een hindernis voor veranderingen en/of innovatie vormen. Ze worden alleen niet vaak als zodanig door de organisatie of opdrachtgever herkent.
Men ziet vaak alleen de effecten van uitgebluste, ongeleide en uitgeputte teams. Dienstverlening wordt uiteindelijk onder de maat, samenwerking binnen teams en over afdelingen is er nauwelijks en medewerkers raken gestrestst en zijn niet meer te motiveren. Uiteindelijk blijkt na een korte analyse de oorzaak vaak te liggen bij het ontbreken van leiderschap en/of een leider überhaupt. Ik heb dit effect MALS genoemd en dit staat voor ‘Missing- A-Leader-Syndrome’. Voorbeelden van deze symptomen zie je bijvoorbeeld als je Scrumteams of zelfsturende teams, die al een tijdje aan de slag zijn observeert. Je zou het volgende kunnen zien;
- Een team kan niet meer tot (werkende)oplossingen kunnen komen;
- Iedere keer weer dezelfde verbeterpunten in een teamevaluatie of Sprint Retrospective vaststellen;
- Juist géén verbeterpunten meer kunnen noemen in een evaluatieronde;
- Elkaar binnen een team herhaaldelijk de schuld geven van fouten;
- Niet binnen de afgesproken tijd van een overleg blijven;
- Toenemende irritaties tussen teamleden onderling;
- Steeds hetzelfde teamlid die verbeter ideeën genereert;
- Steeds minder teamleden aanwezig bij evaluaties en team overleggen;
- Zeggen dat het ontbreekt aan een visie en/of missie;
- Praten in termen als ‘het management’;
- Voortdurend de mantra JA MAAR horen;
- Mopperen ‘dat er geen besluit wordt genomen’.
Afdeling = team
Zijn de hierboven geschetste voorbeelden herkenbaar? Grote kans dat u te maken heeft met MALS. Een team met dergelijke verschijnselen mist in veel gevallen een grote mate van leiderschap. Belangrijk te vermelden is ook, dat afdelingen ook gewoon teams zijn. Weliswaar afhankelijk van de grootte weer opgesplitst in kleine afdelingen maar toch een team, waar dezelfde symptomen zoals hierboven beschreven voorkomen. Ook teams waar wél een formele teamleider is aangewezen kunnen dergelijke symptomen vertonen, hier is dan vaak sprake van incompetent of onvolwassen leiderschap.
Let wel, veel ‘leiders’ krijgen een dergelijke functie of rol toegewezen maar zijn simpelweg niet voldoende of onvoldoende toegerust om deze rol adequaat in te vullen. Er is wat mij betreft ook bijna nooit sprake van niet willen maar eerder van niet kunnen. Veel ‘aangewezen’ leiders hebben vaak geen goed beeld wat leiderschap daadwerkelijk inhoudt, laat staan wat je daarvoor menselijkerwijs voor in huis moet hebben aan ervaring, competenties en kennis. Dat mag je overigens de organisaties kwalijk nemen, niets erger dan een medewerker een functie of rol toewijzen waar hij of zij niet voldoende op is voorbereid! Ik ben overigens absoluut een voorstander van meer zelf-organiserende teams of afdelingen en wordt ook erg blij van mensen die eigenaarschap willen nemen. Echter zonder enige vorm van leiderschap zal geen enkel team ooit een onderliggend probleem durven bloot te leggen en/of (pijnlijke)besluiten durven nemen.
Wereldgeschiedenis
Geen enkel bedrijf wordt succesvol zonder geaccepteerd leiderschap en geen Scrumteam levert tijdig een werkend product op binnen tijd als dit niet op een of andere manier gefaciliteerd en gecoacht is door een teamleider(Scrum Master). Ik geloof domweg niet in teams of organisaties waar leiders ontbreken.
Leiderschap kan bij iedereen liggen, ook in zelfsturende teams maar het oppakken van de leidersrol door een teamlid is noodzakelijk om een team echt succesvol te maken. Een leider mag, nee MOET onderdeel zijn van zijn/haar team maar weet wanneer hij/zij boven of naast het team moet gaan staan om het team door moeilijke situaties te leiden. Als het team weer in de goede flow zit, kan een goede leider weer opgaan in het team om straks weer fris en helder zijn/haar rol als leider op te pakken.
Het ontbreken van leiderschap kent vele verschijningsvormen en de symptomen zoals beschreven in ‘MALS’ zijn slechts een voorbeeld, die een goede leider herkent en zo snel mogelijk probeert te tackelen. Het ontbreken van leiderschap en leiders belemmert veel organisaties in haar ambitie om te innoveren en te groeien. De nieuwe populariteit van de inzet van resultaat verantwoordelijke- en zelfstandig opererende teams in veel organisaties kan succesvol zijn mits het belang van goed leiderschap en de daarbij horende leiders in ogenschouw wordt genomen. Teams zonder leiders zijn uiteindelijk gedoemd te mislukken, dat heeft ook de wereldgeschiedenis keer op keer bewezen.
Mijn stelling is dan ook: ‘Operate Without A Leader leads to Missing-A-Leader-Syndrome’
Verwante publicaties:
Ik ben oprichter en eigenaar van Haida Consultancy en werk als consultant, coach, a.i. manager, verandermanager, trainer en gecertificeerd Service manager met senioriteit.
Met mijn kennis en ervaring ondersteun ik op pragmatische wijze organisaties, teams, managers en professionals bij het verbeteren van de IT dienstverlening en/of de implementatie/optimalisatie van (IT)Service Management.
Mijn doel is altijd om te komen tot performanceverbetering van mensen en teams met als belangrijk resultaat een verbetering van de IT dienstverlening.
Mijn handelsmerk is aandacht en focus voor de 'menselijke' aspecten. Mijn specifieke kennis en aandacht voor de 'zachte' aspecten van organisatieveranderingen maakt mij bijna altijd succesvol binnen het IT domein.
Door mijn kennis van 'leertransfer' ben ik ook gespecialiseerd in het ondersteunen en veranderen van organisaties, die graag een 'lerende organisatie' willen worden.
