inzichtInzicht ontstaat onder meer door eigen vanzelfsprekendheden ter discussie te stellen. Ik doe een poging inzake een aantal van die vanzelfsprekendheden. Wanneer is een eigen idee eigenlijk goed? Een idee wordt interessant als je bang bent het naar de logische conclusie te brengen.  Dat verklaart onder meer dat we beter zijn in het maken van plannen dan het uitvoeren van plannen. In veel organisaties bestaat daarom een gebrek aan executiekracht.

De meeste schade wordt veroorzaakt door competente mensen die proberen het goed te doen (in de afhandeling van Groninger aardgasschade: aanpak minister Wiebes). De meeste verbeteringen ontstaan echter door incompetente mensen die niet proberen iets goed te doen. Hoe kom je tot objectivering? De enige objectieve definitie van ouder worden is wanneer iemand begint over ouder worden. Dan is  hij/zij ouder aan het worden.

De meeste organisaties  (en mensen) kennen het verschijnsel het ‘te druk’ hebben. Mensen die je tegenkomt en zeggen dat ze het te druk hebben zijn of incompetent (in de zin van controle over hun leven) of willen van jou af. Een praktische benadering is om na te denken (op te schrijven) hoe je je tijd gebruikt, om daarna vast te stellen hoe je die zou willen gebruiken.

Waar baseer ik mijn gedrag op?  Veel mensen proberen een rolmodel na te doen. Het is echter effectiever antimodellen te vinden: mensen waar je niet op wilt lijken als je je ontwikkelt. Een verklaring voor wat genoemd wordt ‘in een bubble’ te leven komt doordat we vergelijkbare mensen willen tegenkomen. Het contrast met anderen verdiept echter onze eigen opvattingen beter.

In debatten proberen we anderen te overtuigen van onze eigen argumenten. Het enige waar we echter op kunnen hopen zijn nieuwe argumenten voor het eigen gelijk. Je kunt mensen daarom alleen overtuigen als ze denken dat ze profiteren van het gegeven dat ze overtuigd worden.

Er is niets dat schadelijk (in zijn algemeenheid) is dat in andere omstandigheden gunstig kan zijn. Iets wat gunstig is kan in bepaalde omstandigheden juist weer schadelijk zijn. Dit is relevant als je je in complexe systemen beweegt: hoe complexer een systeem, hoe zwakker de notie dat iets universeel is. In een complex systeem is het gemiddelde van verwachtingen verschillend van de verwachting van gemiddelden. Steek geen rivier over die gemiddeld één meter diep is. In een complex systeem is het minder relevant zaken op te merken die relevant zijn (patroonherkenning); relevanter is het zaken te negeren die irrelevant zijn (vermijden van onjuiste patronen).

Uiteindelijk is de enige manier om gebeurtenissen te begrijpen door ze zelf  te veroorzaken. Dat bepaalt dan ook weer je eigen invloed. Die valt als volgt te meten: je hebt invloed wanneer mensen eerder  opmerken dat je er niet bent dan dat ze de aanwezigheid van anderen zien.

Literatuur

Taleb, N.N. (2010). The bed of Procrustes. Philosophical and practical aphorisms. Londen: Penguin

Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP