Modern governance: hoe blijven we professioneel?

Verbinding

Toezichthouders worden geconfronteerd met de gevolgen van de digitale transformatie: een toename aan veranderingen en een toename van de snelheid van die veranderingen. Van toezichthouders wordt verwacht dat ze de gevolgen van de digitale transformatie voor hun eigen organisatie kunnen beoordelen. Als gevolg van deze ontwikkelingen zullen binnen de raad van toezicht nieuwe profielen ontstaan. Een belangrijke vraag die iedere toezichthouder zich moet stellen is: namens wie houden we nu toezicht en hoe houden we daar als toezichthouder verbinding mee?

Complexiteit

In het recente proefschrift van Johannes van der Starre gaat hij dieper in op de integrale verantwoordelijkheid van commissarissen om zowel economische als maatschappelijke waarden te bevorderen. Toezichthouders opereren volgens hem in een domein van ‘georganiseerde complexiteit’, waar zij te maken hebben met een diversiteit aan actoren binnen de organisatie en autonome stakeholders. Opereren binnen complexe systemen betekent dat de uitkomst niet voortvloeit uit de verschillende systeemelementen.

Informatieasymmetrie

Toezichthouden bestaat uit het verzamelen van informatie, het evalueren van die informatie, het vormen van een oordeel en het eventueel plegen van een interventie. Deze vier kernactiviteiten vormen samen een cyclisch proces van toezicht, waarbij elke activiteit voortbouwt op de vorige en tevens de basis legt voor de volgende Deze activiteiten zijn situationeel bepaald.

Onzekerheid

Oordeelsvorming en besluitvorming door toezichthouders geschieden onder omstandigheden van onzekerheid, aangezien de informatie waarop een besluit gebaseerd moet worden vaak onvolledig is. Bovendien staan toezichthouders qua kennis over de organisatie waarop zij toezicht houden inherent op achterstand ten opzichte van de bestuurder, die per definitie over meer, zo niet alle, relevante informatie beschikt. Dit leidt tot het fenomeen van informatieasymmetrie.

Open dialoog

Van der Starre constateert dat de uiteindelijke gerealiseerde oordeelsvorming en besluitvorming niet afhankelijk van de wijsheid van individuele toezichthouders, maar juist ook van de synergie binnen de raad als geheel. De wederzijdse beïnvloeding tussen toezichthouders dient voor dynamiek te zorgen die bijdraagt aan de oordeelsvorming van de raad. Belangrijk is een open dialoog. De randvoorwaarden daarvoor hebben in ‘Toezichthouden in de 21e eeuw’ uitgewerkt.

Professionaliseren

Essentiële eigenschappen voor toezichthouders zijn in dit kader intellectuele bescheidenheid en de erkenning van onzekerheid, om zich aan te kunnen passen aan veranderende omstandigheden die versneld worden door de digitale transformatie. Naast deze eigenschappen is het belangrijk te (blijven) investeren in professionalisering van het ‘vak’ toezichthouden. Dat kan door bijvoorbeeld (intervisie)sessies waarin recente beslissingen en situaties worden geanalyseerd. Een instrument is daarbij het periodiek inzetten van externe adviseurs of deskundigen voor de evaluatie van de governance structuur, strategieën, en operationele effectiviteit. Ook kan gedacht worden aan de opstelling van een persoonlijk ontwikkelingsplan moeten opstellen, met specifieke doelen en acties die passen bij de context van de eigen organisatie.

Literatuur

Jeninga, A. en H. Woldendorp. (2023). Toezichthouden in de 21e eeuw. Vertrouwen als basis voor goede governance. Amsterdam: SWP
Starre, J. van der. (2024). Wijze raad? Een kritische analyse van praktische wijsheid van toezichthouders. Proefschrift Universiteit van Utrecht