‘Wishing the world was predictable and controllable does not make it so, and it might make us disregard what is actually happening’(Boulton)

Onbepaalde systemen

Binnen het systeemperspectief is alles met alles verbonden. De wereld kan worden gezien als een levend proces dat wordt gekenmerkt door dynamiek, onvoorspelbaarheid en zichzelf voortdurend herscheppend. De toekomst is fundamenteel onvoorspelbaar. Systemen zijn onbepaald en in potentie, tot er interactie plaatsvindt. Een complexiteitsbril kan hier van pas komen!

Zelforganisatie

In een complex systeem ontstaan voortdurend nieuwe patronen (gedrag, structuren, betekenissen), nieuwe verbindingen (tussen mensen, ideeën, gebeurtenissen en nieuwe mogelijkheden (die vaak pas achteraf als ‘logisch’ worden gezien). Het systeem ‘organiseert zichzelf’, vaak op manieren die niet te voorspellen zijn. Patronen ontstaan doordat ze spontaan worden gevormd, bijvoorbeeld door taalveranderingen in een samenleving.

Resoneren

Een effectieve werkwijze is daarmee niet om teveel zaken te willen beheersen, maar juist om beweging te veroorzaken. Een vorm van denken die hierbij past is resonantie: het verschijnsel dat een voorwerp mee gaat trillen met een van buitenaf opgelegde trilling. Dat leidt dan tot vragen als wat raakt iets?, wat beweegt iets?, wat verandert de dynamiek subtiel maar betekenisvol. Deze vorm van denken vraagt aandacht voor context, timing, relaties, en gevoeligheid voor het grotere geheel.

Dit past ook hoe onze hersenen opereren. Ze creëren betekenis via patroonherkenning, werkend met beperkte informatie, aangevuld met aannames. Hersenen zijn gevoelig voor context, emoties en sociale signalen. Onze kennis van complexiteit is subjectief en relationeel. We zien nooit het “hele systeem”, maar alleen fragmenten die bepaald worden hoe en wat we waarnemen.

Perspectiefverbreding

complexiteitsbrilIn plaats van te zoeken naar één ‘juiste’ oplossing, is het belangrijk om verschillende perspectieven en verhalen te omarmen. Dit vraagt om luisteren naar andere disciplines, mensen en standpunten. Daarom is samenwerking, bescheidenheid en luisteren belangrijk.

Complexiteit vraagt dus niet om meer controle, maar om meer perspectief. Verandering begint bij hoe je kijkt. De ontwikkeling ervan vergt dat je je oude denkkaders loslaat en leren kijken door een complexiteitsbril, waarin verandering constant is, relaties belangrijker zijn dan onderdelen, en waar onzekerheid geen probleem is, maar een bron van creativiteit.

Literatuur

Boulton, J. (2024). The Dao of Complexity: Making Sense and Making Waves in Turbulent Times. De Gruyter
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Uitgever Virtuoos