Transformatief leiderschap

Onze wereld wordt vaak beschreven in termen van toenemende complexiteit, technologische veranderingen en ambiguïteit. Om aan die context te kunnen voldoen is transformatief denken en handelen gewenst. Dat betekent dat je om moet kunnen gaan met ambiguïteit, paradoxen en onzekerheid en dat je meerdere perspectieven tegelijkertijd kunt hanteren. Ben je in staat de vraag te beantwoorden waarom je op een bepaalde manier in een bepaalde context handelt. Je moet dus zelf betekenis kunnen geven aan verandering. Transformatief leiderschap gaat niet alleen over wat je doet, maar over hoe je denkt over jezelf, anderen en de wereld.

Mentale modellen

Dat denken vindt plaats binnen mentale modellen die bepalen hoe we informatie interpreteren, betekenis geven aan ervaringen, en beslissingen nemen. Bij diepere mentale modellen gaat het om: overtuigingen over macht, identiteit, succes, falen, leiderschap, menselijke aard enz., vaak onbewuste aannames die ons gedrag sturen en de manier waarop we betekenis geven aan complexiteit en verandering.

Inferentieladder

transformatief denkenVaak ben je je niet bewust waarom je vastzit in oud gedrag. Je kunt gebruik maken van door Argyris ontwikkelde inferentieladder. Die laat zien hoe mentale modellen onbewust worden gevormd. We geven namelijk allemaal betekenis aan waarnemingen en stemmen ons handelen daarop af. De treden zijn:

  • observatie ? selectie van data? betekenis geven ? aannames doen? conclusies trekken ? overtuigingen vormen ? handelen op basis van die overtuigingen

Het helpt daarbij eens in beeld te brengen waar je zat op de ladder en wat je mogelijk hebt overgeslagen. Je kunt ook met bijvoorbeeld collega’s eigen conclusies delen en vragen naar andermans ladder. In een team laddersessies kun je gezamenlijk ladders expliciteren, vergelijken, en onbewuste aannames hardop uitspreken.

Transformatief denken

Een systematische erkenning van ladders voorkomt mislukkingen door aannames. Leren door reflectie wordt onderdeel van dagelijkse praktijk, niet éénmalige interventie. De inferentieladder maakt het mogelijk transformatief te denken. Systemisch denken vraagt dat we niet alleen naar acties of symptomen kijken (de bovenkant van de ladder), maar ook naar de patronen, structuren en mentale modellen die deze acties beïnvloeden (de onderkant van de ladder).

Transformatief denken gaat een stap verder dan reflectie: het betekent dat je je eigen aannames, overtuigingen en wereldbeelden actief onderzoekt en verandert. Transformatief denken vindt vooral plaats op trede 4 t/m 6: je betwijfelt je aannames, je onderzoekt of je overtuigingen nog kloppen en je creëert nieuwe manieren van betekenis geven aan situaties.

Literatuur

Boysen-Roselli,S.M. (2025). Leadership Development for a Transformational Future: The Vertical Edge. Routledge
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! SWP