‘It is often said that behaviour change is easy. It isn’t’(Michie)

Doen

gedragGedrag is wat mensen doen: specifiek, waarneembaar, in een bepaalde context. Voor effectieve gedragsverandering moet je eerst precies vaststellen: welk gedrag wil je veranderen? Wie moet het doen en wanneer, waar, en hoe vaak?

Gedrag komt voort uit de interactie van drie componenten: bekwaamheid (vaardigheden, kennis etc.), gelegenheid (toegang, omgeving etc.) en motivatie (overtuigingen, gewoontes etc.). Als je gedrag vastloopt zijn er verschillende interventies: vergroten kennis, beïnvloeden van je houding,, geven van beloningen, straffen, aanleren van vaardigheden, opleggen van beperkingen, aanpassen van de omgeving, volgen van rolmodellen en drempels wegnemen.

Veranderen

Gedragsverandering kun je aanleren. Bijvoorbeeld door terugkoppeling over je gedragsprestaties of stellen van concrete gedragsdoelen. Dit werkt het beste als de doelen specifiek, haalbaar en zelfgekozen zijn. Gedrag veranderen is niet simpelweg een kwestie van informeren of motiveren. Je moet systematisch analyseren waarom gedrag wel of niet plaatsvindt, en vervolgens meerdere strategieën combineren, gericht op het veranderen van bekwaamheid, gelegenheid of motivatie. Door je gedrag zelf te monitoren wordt het zichtbaar wat weer leidt tot zelfregulering.

Team

Als je voor een groep interventies wilt ontwikkelen is een aantal factoren belangrijk:
 

Factor Waarom belangrijk
Maatwerk Interventie moet passen bij doelgroep, context en gedrag
Combinatie van technieken Multicomponent interventies werken beter dan één techniek
Herhaling & consistentie Gedrag verandert niet in één keer; onderhoud is cruciaal
Participatie Betrek de doelgroep in ontwerp en uitvoering
Verwijder drempels Faciliteer het gedrag praktisch en sociaal

 

Concretisering

Laten we eens een persoonlijke gedragsverandering uitwerken. Het gaat om het concreet definiëren van gedrag. Dus niet ‘ik wil gezonder leven’(altijd goed) maar ‘elke werkdag ga ik om 17.00 een half uur wandelen’’. Als je kijkt naar de drie eerder componenten : bekwaamheid (kan ik het?), gelegenheid (ondersteunt mijn omgeving me?) en motivatie (vind ik het leuk?).

Literatuur

Michie, S., L. Atkins en R. West. (2014). The behaviour change wheel. A guide to designing interventions. Silverback Publishing
Woldendorp, H., A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met …mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassene. Virtuoos