‘The future has’n’t happened yet’ (Rid, p. 5)

Cybernetisch denken

cyberneticaCybernetica is een manier van denken die alles ziet als een systeem van signalen en feedback. Cybernetica is ontstaan in de jaren ’40. Kern is dat alles – mens, dier, machine, samenleving – kan begrepen worden als een systeem van input ? verwerking ? output ? feedback. Voorbeeld: Een gesprek: ik zeg iets, jij reageert, ik pas mijn toon aan.

Computers, internet, AI zijn allemaal gebaseerd op feedback. Digitale platformen (Uber, Amazon) zijn gebouwd als zelfregulerende feedbackmachines. Likes, shares, views: sociale interactie wordt gemeten en teruggekoppeld.

Sturen

De wortels van de digitale samenleving liggen in cybernetica: een manier van denken die de wereld reduceert tot signalen, informatie en terugkoppeling. Dit paradigma maakte digitale innovatie mogelijk, maar het dringt ook door in hoe we naar onszelf en anderen kijken. Het gevaar is dat we alles gaan behandelen als stuurbaar en meetbaar, terwijl veel in het leven (liefde, kunst, democratie, resonantie) niet in feedbackloops te vangen is. Besluitvorming, wordt steeds meer datagedreven. Organisaties zien zichzelf steeds meer als open, verbonden systemen.

Kernidee van cybernetica is dat systemen zichzelf leren en sturen via terugkoppeling. AI doet precies dat: machine learning gebruikt feedback (reinforcement learning, correcties) om modellen te verbeteren. AI-systemen functioneren volledig op informatie: data verzamelen, verwerken, interpreteren. Data-gedreven besluitvorming is dus direct erfgoed van cybernetisch informatie-denken.

Adaptie

Cybernetische systemen passen zich aan hun omgeving aan. AI-toepassingen doen hetzelfde: zelfrijdende auto’s passen hun gedrag continu aan. Het ideaal van “adaptieve intelligentie” (zie eerdere blog) is puur cybernetisch. Bij AI begint sturing met doelen vertalen in data en parameters. AI leert via feedback: correct/incorrect, beloning/penalty. Gevolg: het systeem blijft zichzelf aanpassen, maar de feedback die je kiest bepaalt waar het naartoe ontwikkelt.

Waarden

Cybernetisch gezegd: AI is een zelflerend feedbacksysteem, maar de kwaliteit van de feedback en de doelen die we kiezen bepalen of het bijdraagt aan welzijn of juist ontwrichtend werkt. Essentieel is dat AI is geen black box is die vanzelf stuurt; het is een cybernetisch systeem. De kunst van leiderschap is om de feedback, doelen en mens-inbreng zó te organiseren dat AI innovatie brengt zonder menselijke waarden te verdringen.

Literatuur

Rid, T. (2016). Rise of the machines. The lost history of cybernetics. Scribe Publications
Woldendorp, H. en A. Jeninga. (2018). Organisaties ontwarren. Systemisch kijken, denken en doen binnen de gezondheidszorg. SWP?