“Effective leadership means knowing when you are uncomfortable, what’s causing it, then making conscious decisions about how to handle it.”(Pearlman-Shaw)

Persoon

dreigingsmodus In werkcontexten gaat het vaak om de spanningen tussen dreiging (stress, angst, onzekerheid) en beloning (erkenning, autonomie, verbinding). Leiderschap is niet één persoon die alles bepaalt, maar vaak gedeeld, afhankelijk van context, expertise en situatie. De vraag of “als ik mijn gedrag verander, verander ik dan mezelf?” vormt een reflectieve noot op persoonlijke ontwikkeling.

Defensie

Onder druk schiet het brein sneller in dreigingsmodus (stress, defensie). Dat verkleint het werkgeheugen en maakt ons zwart-wit. In veiligheids-/beloningsmodus is er ruimte voor nuance, leren en samenwerking. Een methode is de-escaleren: voorspelbaarheid (kondig doel, aanpak en duur van een gesprek vooraf aan), keuzevrijheid: bied twee werkbare opties en statusbehoud: erken expertise (“Jij ziet dingen in de praktijk die ik mis”).

Ego

Het ego-staten-model (klassiek: Ouder-Volwassene-Kind) verklaart waarom gesprekken vastlopen:

  • Kritische Ouder (oordelend) ↔ Aangepast Kind (defensief) = conflictspiraal.
  • Volwassene ↔ Volwassene (hier-en-nu, feitelijk én empathisch) = progressie.

Lading

Herkader eerst naar Volwassene: van “waarom deed je dat zo?” naar “welke overwegingen had je hier?’ en van “dit kan niet” naar “wat kan er wél binnen deze randvoorwaarden?” Ontdoe een conflict van een lading. Benoem het vigerende patroon: “We overtuigen elkaar nu, i.p.v. het probleem structureren. Zullen we eerst de feitenlijst maken?”

We doorlopen bij verandering een psychologische transitie (einde ? tussenfase ? begin). Emoties en onzekerheid zijn normaal. Leiderschap draait om ruimte, ritme en rituelen om nieuw gedrag te laten ontstaan. Fasegewijs: erkennen verlies, leren, nieuwe rollen, nieuwe identiteit).

Aanpak

Hoe vertaal je dit naar een praktische aanpak? Hoe kan ik de veiligheid verhogen en echt contact maken zonder te oordelen. Wat betekent deze verandering voor je gesprekspartner(s). Wat is een kleine stap die veilig en leerzaam is. Wat werkt gelukkig toch, wat leren we ervan en hoe vieren we het? Het helpt om samen te vatten voordat je het standpunt van de ander wil weerleggen.

Leren is handiger dan overtuigen.

Het gaat om eerst rust in het brein, dan respect in het gesprek en tenslotte richting in de verandering.

Literatuur

Pearlman-Shaw, K. (2025). The Psychology of Effective Leadership: This Works. Routledge
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! SWP