Verbeteren

PopperPopper stelt dat we nooit absolute kennis of zekerheid hebben — we kunnen alleen fouten opsporen en verbeteren. Voor verandermanagement betekent dat: ga er niet van uit dat je plan ‘de waarheid’ is, zie verandering als voortdurend leerproces van proberen en corrigeren en moedig tegenspraak, kritiek en feedback aan: dat is hoe je leert. Veranderen is niet het invoeren van een waarheid, maar het voortdurend toetsen van onze voorlopige overtuigingen aan de werkelijkheid.

Weerlegging

Zijn kernprincipe is dat we onze ideeën niet proberen te bevestigen, maar juist proberen te weerleggen. Dat is de manier hoe kennis groeit. In de praktijk betekent dit het testen van aannames in kleine experimenten (“hypotheses”) in plaats van grote implementaties en het stimuleren van een cultuur waarin fouten worden gezien als data, niet als falen.

Geleidelijk

Het gaat om stapsgewijs veranderen: leer van wat werkt, pas aan, schaal op. Organisaties zijn georganiseerd als open systemen waarin iedereen kritiek mag geven. Leiderschap vraagt intellectuele nederigheid: het erkennen dat je het nooit zeker weet, en dat anderen iets weten wat jij niet weet. We weten het nooit zeker, maar we kunnen steeds beter leren zien waar we ons vergissen.

Aanname

Alle kennis begint met veronderstellingen, niet met zekerheid. We moeten aannames expliciet maken zodat we ze kunnen toetsen. In verandermanagement: start niet met ‘de waarheid over de oplossing’, maar met een werkhypothese: we denken dat dit proces / gedrag / structuur beter zal werken omdat…. Betrek verschillende perspectieven om blinde vlekken te vinden. Analyseer wat er niet werkte, niet om schuld te zoeken, maar om te begrijpen. Gebruik wat geleerd is om je hypothese aan te passen of te vervangen. Communiceer veranderingen in denken even open als veranderingen in beleid.

Double-loop leren

Je werkt daarom niet met een lineair stappenplan, maar een voortdurende leercyclus: Veronderstel >> Toets >> Reflecteer >> Herformuleer >> Deel >> Veronderstel opnieuw … Elke cyclus vergroot de collectieve leer- en veranderkracht van de organisatie. Het model van double-loop learning sluit hier rechtstreeks op aan: leren door fouten te ontdekken, aannames te toetsen, en overtuigingen te herzien.

Organisatieroutines zijn aannames die kunnen worden herzien. Conflicten en mislukkingen zijn leermomenten. De double-loop gaat om actief zoeken naar dieperliggende oorzaken van fouten. We stellen vragen als: wat veronderstellen wij hier eigenlijk? Welke onuitgesproken overtuigingen sturen dit gedrag? Wat mag hier niet gezegd worden en waarom niet? Hoe weten we dat wat we denken te weten waar is? Aannames worden getoetst aan realiteit, data en aan elkaar.

Literatuur

Popper, K.(1978). Unended quest. An intellectual autobiography. Fontana/Collins
Woldendorp, H. A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Uitgever Virtuoos