‘Kenmerken van een professionele werkomgeving zijn een koppeling tussen de dagelijkse verpleegkundige zorgpraktijk, management, ontwikkeling en beleid (beleidscyclus). De uitkomst van het één is input voor het ander. Er is samenwerking en afstemming’(Peppel, p. 111)

Inspiratie

professionele autonomieInspirerend leiderschap in zorg werkt vooral via voorbeeldgedrag, betekenisverlening en vertrouwen. Motivatie ontstaat door professionele autonomie (mensen mogen zélf kiezen hoe ze doelen halen), competentie (mensen ervaren groei & vakmanschap) en verbondenheid ( mensen voelen zich gezien en hebben invloed). In de zorg betekent dit: begrensde autonomie (ruimte binnen kaders), zichtbare groei (klinische ladder), en echte inspraak (shared governance).

Barrières

Barrières zijn: de onzichtbare regels (cultuur). De zorgcultuur is vaak veiligheidsgericht, vakinhoudelijk, en hiërarchisch loyaal. Dit is sterk voor patiëntveiligheid, maar moeilijk voor innovatie. Weerstand heeft regelmatig te maken met de bescherming van waarden. De meest effectieve manier om weerstand te verminderen is deelnemers mede-eigenaar maken van de verandering.

Hiërarchie

Zorgteams zijn vaak piramidaal georganiseerd: arts, verpleegkundige, ondersteunende rollen. Beslissingen en initiatieven lopen daardoor langzaam en eenzijdig. Hiërarchie blokkeert eigenaarschap, en versterkt de “wij-zij”-dynamiek. Weerstand in de zorg is een teken van zorgvuldigheid, niet van onwil. Door open te communiceren, samen te ontwerpen en leren te belonen, maak je van tegenkracht draagkracht.

Verpleegkundig domein

Als voorbeeld de positie van verpleegkundigen bij beleidsvorming in ziekenhuizen. Binnen ziekenhuizen neemt de invloed van technologie steeds meer toe. Het is essentieel dat de professionals mede bepalend zijn bij de inbedding van technologische vernieuwing in de werkpraktijk. Anders draagt technologisering bij aan een ontmenselijking van de zorg. Bij invoering ervan gaat het steeds om dat de verpleegkundige toetst dat het om verantwoorde zorg gaat.

Zeggenschap

In de beginfase van professionele zeggenschap bepaalt management en bestuur meestal de invoering van technologie en digitalisering. Risico is dat bij onvoldoende betrokkenheid van de verpleegkundige zaken worden tegen gehouden. Gezien de ontwikkeling in de zorg is technologie heel erg nodig. Dat betekent echter ook dat nog meer een beroep wordt gedaan op de verbinding met patiënten; empathie is dan nog harder nodig en nog belangrijker geworden. Technologie werkt als het onderdeel is van de verpleegkundige beroepspraktijk en niet als de technologie voorop staat.

Professionele zeggenschap gaat om het benutten van zorgprofessionele expertise op elk niveau; de zorgprofessie voert regie op de eigen beroepsontwikkeling en -uitoefening. Als voorbeeld het verpleegkundig domein: management en leiderschap betrekken verpleegkundigen bij hun besluitvorming, vanuit het besef dat hun besluiten van invloed zijn op de verpleegkunde; verpleegkundige ontwikkelingen staan op de strategische agenda, waarbij verpleegkundigen zelf hun punten daarop plaatsen.

Literatuur

Bowman, J. (2025). Inspiring Change: A Manager’s Approach to Transformational Leadership in Healthcare.
Jeninga, A. en H. Woldendorp. (2022). Ontwerp voor digitale transformaties van (zorg)organisaties. Werken met de Systemische Ontwikkel Matrix (SOM). SWP
Peppel, R., H. Woldendorp, M. Veenvliet en H. Woldendorp. (2023). Het huis van de professionele zeggenschap. De route naar verpleegkundig leiderschap. SWP
 
?