‘Niet zelden…is het diepst van onze levenscel toegankelijk voor een stem, die de mogelijkheid van onze existentie wil bemoeilijken of ontkennen. Het geeft het fundamentele risico van alle intimiteit aan, namelijk dat de verwoester ons soms nader is dan de bondgenoot’(Sloterdijk, p.78)

Peter SloterdijkPeter Sloterdijk (1947-) Duits filosoof en cultuurcriticus. Een van zijn bekendste projecten is Sferen, waarin hij de geschiedenis van de mensheid beschouwt vanuit het perspectief van ‘ruimtelijke’ en relationele structuren — van intieme menselijke nabijheid tot wereldomvattende netwerken.

De bubbel

We leven in bubbels die onze betekenisgeving bepalen. We zijn geen individuen, maar wezens die leven in door henzelf gecreëerde sferen : relationele, emotionele, culturele “bubbels” waarin ze zich veilig voelen. Organisaties zijn sferen van gedeelde routines, verhalen en emoties. Verandering betekent: de lucht in de bubbel veranderen, niet alleen structuren. We verdedigen onze sfeer (immuniteit); weerstand is dus een natuurlijke reactie op bedreiging van vertrouwdheid. Verandering slaagt pas als ze nieuwe, veilige betekenisruimten creëert waar mensen kunnen ademen. In termen van Sloterdijk: verandering is geen procedure, maar een sferisch proces: we vormen, oefenen en beschermen hun betekenisruimte; pas als die ruimte verandert, verandert het gedrag.

Groei

We zijn als wezens die streven naar hoger niveau: groei, transcendentie, zelfverbetering. Niet in religieuze zin, maar als innerlijke drang om beter te worden. We bouwen systemen (technologisch, cultureel, organisatorisch) om ons te beschermen tegen chaos en angst. Veranderingen verstoren die immuniteit. Veranderen is een immunologische gebeurtenis: het tast de beschermingslagen van mensen aan. De moderne mens is moe van prestatiedruk, maar kan niet uitstappen. Management moet dus zorgen voor nieuwe vormen van bescherming en zin — rituelen, verhalen, herkenning. Leiderschap is gericht op co-immunologisch werk: zorgen voor nieuwe vormen van veiligheid, verbondenheid en betekenis.

Oefenen

Echte verandering komt niet door inzicht of beleid, maar door herhaalde oefening: fysieke, mentale en morele training. Sloterdijk ziet ons als een “homo repetitivus”: we worden wat we herhaaldelijk doen. Cultuurverandering lukt pas als mensen nieuw gedrag oefenen in concrete contexten. Cynisme ontstaat wanneer mensen hun idealen verliezen, maar toch moeten doorgaan.
We leven niet ; ‘in de wereld’, maar in zelfgecreëerde ruimtes van betekenis en bescherming. Verandering is het openbreken, verversen of verbinden van zulke sferen. Organisaties worden gezien als “betekenisecosystemen” of “sociale bubbels” — waar energie, rituelen en verhalen circuleren.

Veranderen

Verandering is een herordening van ruimte, energie en nabijheid. Mensen veranderen niet door woorden, maar door de lucht die ze samen inademen Voor verandermanagement betekent dit het creëren van fysieke en symbolische ruimtes die nieuwe vormen van samenwerking ondersteunen (open ontmoetingsruimten, transparante communicatievormen, nieuwe rituelen). Leiderschap is in dit perspectief ‘luchtbeheer’; het beïnvloeden van de atmosfeer waarin mensen betekenis maken.

Verandermanagement is gericht op het kunnen kiezen van sferen: waar zit spanning, angst, cynisme of potentie? Belangrijk is ruimte, taal en symboliek te vormen waarin we ons kunnen bewegen. Zorg voor bescherming en uitdaging. Verandering slaagt wanneer we ruimte scheppen voor oefening, bescherming, geloof en groei.

Literatuur

Sloterdijk, P. (2003). Sferen. Boom
Woldendorp, H. A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met…mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Uitgever Virtuoos
 ?