Wat zijn de kosten van incompetentie?
"The more turbulent the environment, the more important it is to slow down and make sense before acting" (Weick)
Besluit
De manier waarop een leider richting, structuur en energie geeft, bepaalt hoeveel chaos er ontstaat en daarmee hoeveel geld, tijd en motivatie verloren gaan. Slechte leiderschapsbeslissingen leiden tot chaos in systemen, processen en cultuur. Die chaos komt één-op-één neer op extra kosten, vertragingen en gemiste kansen. Deze kosten van incompetentie verschijnen niet altijd direct als budgetposten, maar manifesteren zich in verstoringen, vertragende besluitvorming, demotivatie, inefficiëntie en verhoogde risico’s.
Zichtbaar
Veel organisaties richten zich op zichtbare kosten (zoals salarissen, infrastructuur, ICT), maar onderschatten de verborgen kosten van onrust, miscommunicatie, herwerk en verlies van vertrouwen. Door inzicht te krijgen in deze verborgen dynamieken kan een organisatie pro?actief werken aan leiderschap, cultuur en systemen.
Voorbeelden van die dynamieken zijn: onheldere besluitvorming (niemand weet wie beslist), ruis in communicatie (onduidelijke prioriteiten), teveel WIP (work in progress): alles staat op belangrijk, rol- en verantwoordelijkheidsmist: wie doet wat en wanneer, laag psychologisch veiligheidsgevoel: mensen signaleren risico’s te laat , brandjes blussen i.p.v. oorzaken elimineren.
Chaos
Chaos is vaak juist niet lawaai of paniek. Meestal is het subtiel en sluimert het in de organisatie: iedereen wacht op elkaar, veel vergaderingen, weinig besluiten, verlies van vertrouwen waardoor: medewerkers zich inhouden. Door onduidelijke instructies is herwerk nodig. Uitvoering van besluiten wordt vertraagd doordat er onvoldoende eigenaarschap is. Door de onveiligheid ontstaat (hoger) ziekteverzuim en burn-out. Door onvoldoende voorbereide vergaderingen is er gebrek aan duidelijke doelstellingen. Door slechte onderlinge afstemming ontbreekt het aan gedeelde doelen.
Leiderschap dat competent is vraagt reflectie. Maak ik keuzes op basis van principes of paniek? Worden beslissingen tijdig genomen of raken ze verstrikt in overleg? Creëer ik duidelijkheid of meer complexiteit met mijn berichten? Ben ik zelf een bron van helderheid of van verwarring?
Actie
Vanuit inzicht zijn acties gewenst. Breng één maand lang in kaart waar chaos ontstaat (besluiten, rollen, processen). Bereken de verborgen kosten van herwerk, vertraging, en verloop. Introduceer duidelijke besluitstructuren en prioriteiten. Communiceer consequent: minder woorden, meer richting.
De vraag is dus niet ‘heb ik chaos’?: elke organisatie heeft dat. De echte vraag is:
‘Hoeveel chaos laat ik bestaan omdat ik het niet zie, niet meet, of niet durf aan te pakken?’
Literatuur
Gunn, H. (2025). The Chaos Tax (Lite Edition): The Inevitable Cost of Poor Leadership
Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! SWP
?
30 jaar ervaring als consultant en als interim manager. : Strategisch adviseur op het gebied van digitale transformatie en platformtechnologie; associé bij CCzorgadviseurs) ; adviseur professionele ontwikkeling. Partner InfraVitaal (www.infravitaal.nl; harry@infravitaal.nl). Toezichthouder Zorggroep Tangenborgh en ALS Zorgregelaars. Mede-bestuurder van de Coöperatieve Uitgever Virtuoos (https://uitgevervirtuoos.nl/) . Auteur van een vijftiental boeken over zelforganisatie, professionele ontwikkeling, platformtechnologie en digitale transformatie (van de gebouwde omgeving).
