Het belang van zelfbewustzijn.

‘Awareness creates space — and space allows choice’. (Thomas)

Ik

Leiderschap gaat niet alleen over je rol als manager maar ook over wie je bent, wat je toegevoegde waarde is, hoe anderen je zien en vertrouwen. Dat kan ook in andere rollen. Je kunt daarom leiderschap niet alleen zien als een positie of stijl, maar als een reis van karakterontwikkeling: een continue beweging van binnen-naar-buiten.

Integriteit

Kern is zelfbewustzijn. Zelfbewustzijn is het vermogen om je innerlijke motieven, overtuigingen en emoties te herkennen, én te begrijpen hoe ze je gedrag beïnvloeden. Integriteit is consistentie tussen wat je denkt, zegt en doet, ook wanneer niemand kijkt. Leiderschapsontwikkeling vormt een continu feedbacksysteem: zelfbewustzijn --> Integriteit --> Feedback --> Leren --> Versterkt zelfbewustzijn.

Zelfkennis

Zelfbewustzijn is het vermogen om jezelf eerlijk te zien — zowel je drijfveren als je beperkingen — en te begrijpen hoe jouw aanwezigheid anderen beïnvloedt. Zelfbewustzijn gaat dus verder dan introspectie; het is een actieve vorm van zelfkennis in relatie tot de wereld.

Het vraagt om drie niveaus van inzicht:

Verbinding

Zonder zelfbewustzijn reageer je in feite reflexmatig (op ego, angst, controle). Met zelfbewustzijn ontstaat echter bewuste responsiviteit: handelen in lijn met waarden i.p.v. impulsen. Wie eigen emoties herkent, begrijpt die van anderen beter. Zelfbewustzijn vormt zo de basis van echte verbinding. Zelfkennis maakt het ook nog eens gemakkelijker om kritiek of stress te hanteren. Je kunt afstand nemen van emotie zonder jezelf te verliezen.

(mis)lukken

Kenmerken van deze vorm van zelfbewustzijn zijn: je kunt luisteren zonder te onderbreken, je geeft toe als je iets niet weet, je neemt tijd voor beslissingen, je reflecteert zichtbaar (‘laat me even nadenken’) en je vraagt actief om feedback. Je kunt mislukkingen analyseren niet om de schuld te zoeken, maar om te begrijpen: welke onbewuste overtuiging stuurde mijn keuze?

Schuldgericht denken kijkt naar het verleden (Wie heeft dit veroorzaakt?), terwijl inzichtgericht denken kijkt naar patronen (Wat veroorzaakte dit gedrag?). Mislukkingen maken onbewuste overtuigingen zichtbaar, omdat ze het moment zijn waarop de realiteit je overtuiging tegenspreekt. Fouten activeren emoties, schaamte, angst, trots, frustratie, en die zijn cruciale aanwijzingen. Emoties wijzen direct naar de overtuiging die geraakt is.

Literatuur

Thomas, T. (2025). The Sigma Way: Understanding Authentic Leadership Through Character
Woldendorp, H. , A. Jeninga en A. Eliens. (2025). Kun je me doorverbinden met …mezelf? Een reisgids voor kinderen en volwassenen. Uitgever Virtuoos