Ben ik voorbereid op de toekomst?

‘Net als op elk willekeurig moment in de geschiedenis zijn er nu ook oneindig veel mogelijke ontwikkelingen’(Roose, 2021, 29)

In de discussie over de consequenties van de digitale transformatie wordt regelmatig als vanzelfsprekend aangenomen dat die transformatie bijvoorbeeld leidt tot een groot verlies aan banen en tegelijkertijd aan een grote groei van nog niet bestaande banen. Vergeten wordt dat de uitkomst van de digitale transformatie niet bepaald wordt door robots of Artificiële Intelligentie (AI), maar door besluiten die mensen nemen over het ontwerp, de inzet en de beoordeling van de effectiviteit van digitalisering.

Uitgangspunt is dat er geen banen zijn die intrinsiek robot-proof zijn. Verpleging wordt vaak gezien als het meest bestendig, maar ook daar kan technologie en digitalisering op termijn fysieke inzet verminderen. De empathiekant lijkt overigens lastiger te vervangen. Wel is het zo dat in ‘affective computing’ AI de spraak en gezichtsuitdrukking analyseert om de emotionele toestand van mensen te kunnen bepalen.

In de gezondheidszorg (geldt bijvoorbeeld ook voor accounting) spelen daarnaast planning, prognosticeren en procesoptimalisering een cruciale rol. Dat zijn nu net taken waar AI heel goed in is. Waar zijn we dan wel goed in? Het begint met om kunnen gaan met verrassingen en het werken in een omgeving waar regels onduidelijk zijn en de informatie onvolledig is. AI is beter in schaken dan in het begeleiden van een kleuterklas. Goede beroepen zijn dan wel verpleging, maar bijvoorbeeld ook therapeuten.

Verder zijn we beter dan AI in staat sociale behoeften te vervullen. Veel van wat we doen heeft te maken met onze identiteit, onze waarden en onze behoefte naar verbondenheid met anderen. Goede banen zijn bijvoorbeeld kappers en mensen in de geestelijke gezondheidszorg.

AI kan we beter omgaan met complexe, grote, opdrachten. Wij zijn weer beter in werk waarvoor ongebruikelijke combinaties van vaardigheden nodig zijn. Bijvoorbeeld een dierenarts met verstand van folk muziek die een specifieke dierentherapie heeft ontwikkeld. Verder gaat het om bijzondere talenten (topsport), werk met veel emotie en werk met constant unieke situaties (begeleiden van een uitvaart).

In de voorbereiding op de toekomst is een belangrijk element ‘moeite heuristiek’. Hoe meer inspanning je in iets hebt gestopt (handgemaakte meubels; kunst; fietsend naar Istanboel) hoe meer waarde dat blijkt te hebben. Een manier om je te onderscheiden van een digitale omgeving is te laten zien onzichtbaar werk zichtbaar te maken. Hoe ziet bijvoorbeeld een ontwerpproces er uit?

Voorbereiding op de toekomst vergt het vermogen om je aandacht bewust te richten. Bewaak dus de tijd die je besteed aan afleidingen als gevolg van de stortvloed van mails en apps, de sociale media etc. Je digitaal oordeelsvermogen zou mee moeten bewegen met de veranderende technologie. Blijf zien welke desinformatie verspreid wordt.

Literatuur

Jeninga, A. en H. Woldendorp. (2022). Ontwerp voor digitale transformaties van (zorg)organisaties. Werken met de Systemische Ontwikkel Matrix (SOM). Amsterdam: SWP

Roose, K. (2021). Toekomstproof. Survivalgids voor de mens in een digitale wereld. Amsterdam: Business Contact

Woldendorp, H., H. de Groot, T. Woldendorp en C. Boven. (2022). Zie je Big Picture. Transformeer succesvol! Amsterdam: SWP