Toenemende complexiteit

De constatering dat de wereld complexer aan het worden is roept weinig tegenspraak op. De effecten van de digitale transformatie worden ook zichtbaar in het denken over governance. De route van nog meer informatie, nog meer plannen, nog meer controle is weinig effectief. De huidige discussie over governance in de zorg kenmerkt zich nog sterk door kwaliteits- en risicomanagement. De gerichtheid is op het zoeken naar zekerheid, eenduidigheid, helderheid en eenvoud.

Maar dat zoeken past niet bij systemen met een toenemende complexiteit. Raden van toezicht houden zich steeds meer met strategische vraagstukken bezig en daaruit voortvloeiend wat een organisatiemodel is dat die strategie kan uitvoeren. Omdat intern toezicht gericht is op alle aspecten van de organisatie gaat het er in dit verband juist om zicht te hebben op de toekomstbestendigheid van de organisatie. Daarbij spelen alle facetten: kwaliteit van de zorg, inrichting van de organisatie, bezetting en bemensing, huisvesting, financiën, visie, strategie en wat mogelijk ontbreekt op de agenda van de Raad van Toezicht. Daarbij valt op dat toezichthouders vaak heel veel tijd besteden aan de verslaglegging over het verleden en veel minder tijd aan het denken over de toekomst.

Context: weinig planbaar

Toezicht houden (en besturen) vindt plaats in een weinig planbare context waarbinnen sneller gereageerd en geacteerd moet worden dan voorheen. Er zullen zich vaker momenten voordoen waarin moet blijken of de raad van toezicht en raad van bestuur dezelfde interpretaties van afspraken en taak- en rolverdeling hebben. Doordat verschillende duidingen van de context mogelijk zijn is het belangrijk te toetsen of de context door raad van bestuur en raad van toezicht op dezelfde manier wordt begrepen.

Toekomstgerichte governance

Kennis van systeempatronen

Raden van toezicht bewegen zich inmiddels vaak tussen de oude governance praktijken en nieuwe praktijken. Belangrijk is om als toezichthouder zelf vast te stellen welke balans zij als meest wenselijk zien, gegeven de strategische of operationele opgave waar de organisatie voor staat.

Uiteindelijk gaat het in toezicht en bestuur om de vraagstukken die op de tafel liggen van raad van toezicht en raad van bestuur. Zonder kennis van de systeempatronen in de eigen organisatie is dat volgens ons echter niet compleet. Reguleren betekent beheersen van complexiteit. Beter reguleren betekent meer gebruik maken van variëteit en dus werken met meerdere opties.

Literatuur

Stubbé, T. (2014). Reflectie & Governance bij semipublieke organisaties. Amersfoort: Blauw

Jeninga, A. en H. Woldendorp. (2023). Toezichthouden in de 21e eeuw. Vertrouwen als basis voor goede governance. Amsterdam: SWP